Disclaimer : This blog is not for any commercial purposes. * * * * * * ************************************ અમારા બ્લોગ પર મુકેલી દરેક રચના / કૃતિ -લેખ નાં સમગ્ર અધિકારો જે તે વ્યક્તિ કે સંસ્થાના છે. આ રચના / કૃત્તિ - લેખ ને અભિવ્યક્ત કરવાનો ઉદ્દેશ તેમના શ્રેષ્ઠ કાર્યને વિશ્વગુર્જરી સમક્ષ ફક્ત વ્યક્ત કરવાનું છે. કોઇ પણ રચના/ કૃત્તિ - લેખનો નો કોઇ પણ સંજોગામાં વાણિજ્યિક ઉપયોગ નહીં કરવામા આવે. આમ છતાં, જે કોઈ રચના / લેખ - કૃત્તિઓ અહીં પોસ્ટ કરવામાં આવેલ છે, જેને લીધે જો કોઇ વ્યક્તિ કે સંસ્થાના અધિકારોનો ભંગ થયેલો તેમને / કોઇને પણ લાગે તો અમને જાણ કરવા વિનંતી, તે રચના / કૃત્તિ - લેખ ની પોસ્ટ સત્વરે બ્લોગ પરથી દૂર કરી આપવામાં આવશે. બ્લોગ પર મુકેલ તસ્વીરો નેટ / વેબ જગત પરથી ઉપલબ્ધ કરેલ છે, જે માટે અમો વેબ જગતના આભારી છીએ. Dr.Pravin Purecha-Bhatia Thanks, Admin

Friday, March 11, 2011

કોલેસ્ટ્રોલ ઘટાડવા દહી ખાવો

હેલ્થટિપ્સ
- માત્રકાકડીખાઈથોડાદિવસરહેવાથીમેદઘટેછે
- 5 ગ્રામમુલતાનીમાટી, 2 ગ્રામમધ, 1.5 બદામરોગન, 5 ml દૂધભેગાકરીફેસપેકબનાવીચહેરાઅનેગરદનપરલગાવી 15 મિનિટરહેવાદઈપહેલાગરમપાણીઅનેત્યારબાદઠંડાપાણીધોઈકાઢો. ચહેરોનીખરીઉઠશે.
- તડબૂચનીઅંદરનાગર્ભનોગરકરીતેમાંગુલાબજળભેળવીસાકરસાથેપીવાથીપેટનીગરમીદૂરથાયછે.
- અઠવાડિયેએકવખતહૉટટૉવેલઅનેઑઈલિંગકર્યાપછી 10 થી 15 મિનિટમાટેવાળમાંદહીંનાખવુંઆનાથીવાળનોગ્રોથવધેછેઅનેખરતાંઅટકેછે.
- ઉલટીજેવુંલાગતુંહોયત્યારેજીરૂચાવીનેખાવું.
-સૂંઠનેપાણીમાંઘસીતેનીપેસ્ટકપાળેલગાડવાથીઆધાશીશીમટેછે.
- આમળાનુંચૂર્ણ, સાકરઅનેઘીસરખેભાગેલઈખાવાથીમાથાનોદુઃખાવોમટેછે.
- એકચમચીમેથીનુંચૂર્ણસવાર-સાંજલેવાથીસાંધાનાવામાંઅનેડાયાબિટીસમાંફાયદોથાયછે.
- બેચમચીલીલીહળદરનોરસઅનેએકચમચીતુલસીનોરસમિક્ષકરીપીવાથીઅવાજખૂલીજાયછે.
- 3 થી 4 હીમજનેએરંડિયામાંશેકીનેરોજરાત્રેલેવાથીકબજિયાતદૂરથાયછે.
- સૂકામેવાનાપ્રમાણસરનાઉપયોગથીશરીરનારક્તનીઅમ્લતાઅનેક્ષારતાનીસમતુલાજળવાયછે, આથીસ્વસ્થતાજળવાયછે.
-સુકારહેતાહોઠપરદિવસમાંએકવારકોપરેલઅથવાઑલિવઑઈલનુંપાંચમિનિટમાલિશકરવાથીફાયદોથાયછે.
- 1 ગ્રામકેસરમાં 5 ગ્રામઈલાયચીનોભૂકોભેળવીરાખો. ચામાંચપટીપાઉડરનાખીપીવાથીચાનોસ્વાદતથાસુગંધીઆલ્હાદકથઈજશે.
- બેટીપાંસરસવનાતેલમાંએકચપટીમીઠુંભેળવીદાંતસાફકરવાથીદાંતઅનેપેઢામજબૂતથાયછે.
- પાણીમાંમીઠુંભેળવીનેઘરમાંતથારસોડાનાપ્લેટફોર્મપરપોતુંકરવાથીમાખીનોત્રાસઓછોથશે.
બેચમચીગ્લિસરિનમાંઅડધાલીંબુનોરસભેળવો. આમિશ્રણથીનિયમિતનખપરમાલિશકરવામાંઆવેતોનખએકઅઠવાડિયામાંચમકીલાઅનેમજબૂતબનશે.
- આંબાનીગોટલીઅનેઆમળાનેપાણીમાંપલાડીચોળીનેમાથામાંલેપકરવાથીવાળકાળાઅનેલાંબાથાયછે.
- નવીમાન્યતામુજબભોજનસાથેલીધેલાડૅરીપ્રોડક્ટમાંનાકેલ્શિયમથીકિડનીમાંથતાસ્ટોનઅટકેછે.
- જાયફળવાટીનેચહેરાપરલગાડવાથીચહેરાપરનીકરચલીમાંરાહતરહેશે.
*તમારા પગમાં ચીરા પડ્યા હોય તો પગને હૂંફાળા પાણીમાં ડેટોલ નાખી બોળી રાખો.
•તમારા બાળકને કડવી દવા ખવડાવતાં પહેલાં તેની જીભ પર બરફ ફેરવો. આથી તેની સ્‍વાદેન્દ્રિયો શિથિલ થઈ જશે.
•શું તમારા વાળ વધુ પડતા ખરી રહ્યા છે?વાંધો નહીં. ચિંતા ન કરશો અને રોજ એક ચમચી તલ ચાવી જજો. તલ વાળને ખરતા અટકાવે છે.
•તમારી જીભ દાઝી ગઈ છે કે કંઈ વધારે પડતું તીખું ખવાઈ ગયું છે ? એક ગ્‍લાસ ભરીને ઠંડું દૂધ લો અને દરેક ધૂંટડો ગળતાં પહેલાં દૂધને મોઢામાં બેથી પાંચ સેકન્‍ડ રહેવા દો.
•દાંતના દુખાવાથી છુટકારો મેળવવા દુખતા દાંત પર વાટેલું લસણ મૂકી રાખવું.
•મચ્છર કરડી ગયા હોય તે ભાગ પર વિનેગારમાં ડુબાડેલું રૂનું પૂમડું લગાડો, જલદી રાહત મળશે.
*શુધ્ધમધઅનેખાખરાનોઅર્કસરખેભાગલઈબરાબરએકરસકરીબાટલીમાંભરીરાખો. રોજરાત્રેસુતીવખતેબે-ત્રણટીપાંઆંખમાંનાખવાથીચશ્માનાનંબરઘટેછે.
*અધકચરાત્રિફળાચૂર્ણનેરાત્રેપલાળીરાખી, સવારેગાળીતેપાણીઆંખમાંછાંટવાથીઆંખોનુંતેજવધેછે.
*સાકરનેપાણીમાંઘસીતેઘસારોસવાર-સાંજઆંખમાંઆંજવાથીઆંખોનાફુલા મટેછે, આંખસ્વચ્છથાયછેઅનેઆંખોનુંતેજવધેછે.
*આંખઆવેલીહોયતોલીંબુનોરસ, બધ, ફટકડીવાટીલગાડવાથીઘણીરાહતથાયછે.
*સફેદકાંદાનોરસમધમાંમેળવીનેઆંખમાંનાખવાથીદુઃખતીઆંખસારીથાયછેઅનેઆંખોનુંતેજવધેછે.
*કૉમ્પ્યુટરમાંકામકરીનેથાકીગયેલીઆંખોનીચેનોસોજોદૂરકરવાગરમપાણીમાંડૂબાડીરાખેલીબેટીબેગ્સવીસમિનિટઆંખપરમૂકવી.
•ઈન્જેકશનલીધાબાદએસ્થાનપરઆવીગયેલોસોજોદૂરકરવાસૂર્યકિરણોઅથવાવરાળથીદાઝીગયેલાભાગનીબળતરાદૂરકરવાપાણીમાંથોડીવારડૂબાડીરાખેલીટીબેગ્સમૂકવાથીપળભરમાંરાહતમળશે.
*ચણાનાંલોટમાંપાણીઅનેથોડુંઘીમેળવીશરીરપરઅનેમોંઉપરમાલીશકરવાથીચામડીગૌવર્ણનીઅનેતેજસ્વીબનેછે.
*બદામનાછોડાંનેબાળીતેનીભસ્મબનાવીદાંતેમંજનકરવાથીદાંતમજબૂતબનેછે.
*મુલતાનીમાટીમાંહળદર, દૂધઅનેચંદનમેળવીરાત્રેમોંપરલગાડીસવારેચોખ્ખાપાણીથીધોઈનાંખવું. મોંચમકદારબનેછે.
*આમળામાંઅસંખ્યઝીણાકાણાપાડીતેનેત્રીસદિવસસુધીમધમાંપલાળીરાખો. રોજઆવાબેઆમળાખાવાથીતેસ્વાસ્થ્યમાટેટોનિકનુંકામકરેછે.
*ડાયાબિટીસપરકાબૂમેળવવાપાંચથીદસમિલિગ્રામઆમળાંનારસમાંપાંચમિલિગ્રામહળદરઉમેરીસવારેખાલીપેટેપીજવું.
*પચાસગ્રામસૂકાઆમળા, પચાસગ્રાજીરુંઅને૨૧કાળામરીનેમિક્સરમાંવાટીલો. રોજમધસાથેપાંચગ્રામઆમિશ્રણચાટીજઈતરતજઉપરએકગ્લાસહૂંફાળુંપાણીપીજાઓ. શરદી, કફઅનેઅસ્થમાજેવીબિમારીઓમાંથીરાહતમળશે.
*શિયાળા – ચોમાસામાંરોજચામાં૧૦ – ૧૨તુલસીનાપાનનાખવાથીકફમાંરાહતથશે.
*ગાજરતથાકોથમીરનોરસપીવાથીઆંખનુંતેજવધેછે.
*પગનાતળિયેદીવેલકેગાયનુંઘીઘસવાથીઆંખનુંતેજવધેછે.
*ગળામાંવાળઅટક્યોહોયતો, ભાતનુંગરમઓસામણપીવાથીવાળનીકળીજશે.
*ખાંસીમાં, નિયમિતપણેરોજરાતેઅરડૂસીનોરસપીવાથીખાંસીમટેછે.
*ગમેતેટલુંમાથુદુઃખતુંહોયતો૭મિનિટકોણીએરૂમાલબાંધીરાખવાથીરાહતથાયછે.
*હળદરઅનેલીંબુનારસમિશ્રકરીખીલનાડાઘપરલગાડવાથીડાધદૂરથાયછે.

ડાયાબીટીસ માટેનો એક સારો ઉપચાર
(૧) ઘઉનો લોટ - ૧૦૦ ગ્રામ
(૨) ઝાડનો ગુંદર - ૧૦૦ ગ્રામ
(૩) જવ - ૧૦૦ ગ્રામ
(૪) ક્લોજી - ૧૦૦ ગ્રામ
ઉપરની બધી વસ્તુઓને પાંચ કપ પાણીમાં મેળવીદો. આ મિશ્રણને દશ મીનીટ સુધી ઉકાળો. પછી ઠંડુ પડે એટલે એનેગરણીથી ગાળી કાચના જગ કે બાટલીમાં ભરી દો. એક અઠવાડીયા સુધી ભુખા પેટે રોજ સવારેપોણોકપ પીવું.બીજાઅઠ્વાડીયે એક દિવસ છોડીને સવારે પીવું. આ ટ્રીટમેન્ટ બે અઠવાડીયાની છે.
એક ૬૫ વર્ષના બહેનનેજેમને છેલ્લા ૨૦ વર્ષથી ડાયાબીટીસ હતોજેમને રોજ બે ઇન્સ્યુલીનના ઇન્જેક્સન અને ડાયાબીટીસનીદવા લેવી પડતીહતી તેમને ઉપરનો પ્રયોગ કરવાથી ડાયાબીટીસ જડમુળથી જતો રહ્યો. હાલમા તેઓ સંપુર્ણ તંદુરસ્ત છે. બધો ખોરાક લે છે.
ડો.ટોની અલમિડીયા જેઓમુંબઇમા કીડની સ્પેશ્યાલીસ્ટ છે, તેમણે ઉપરનો પ્રયોગ ઘણા દર્દીઓ પરકરીને તેમને સારા કર્યા છે. તમે પણ ઉપરની વિગતો તમારા સગાવહાલા અને મીત્રોને જણાવો. આ સરળ પ્રયોગનો લાભ લઇએક ડાયાબીટીસના દર્દીને એક સુંદર જીવનજીવવાનો અવસર તો આપો.

mF; ÏËsje, ÕËFm suJt atbzelt htudtubtk yfmeh ;uj
yn´ ytvKu yuf yuJt ;uj rJNu Jt; fhJtle Au su fubug l bx;e ÏËsje lu Bˤbtk:e ’qh fhu Au. nt: vdlt ytkd¤tbtk VtuÕje :tg, yubtk:e vtKe lef¤u ylu FsJt¤e FsJt¤e lu :tfe sJtg A;tk Ntkr; l :tg yuJt jv¤t dKt;t ‘Fm¥lt htudlu vK yt ;uj Fmuze Nfu Au. yt rmJtg jtune rJfthlt fthKyu :;tk ltlt btuxt atkbzelt ;btb htudtubtk vK ;u mthwk vrhKtb ytvu Au.
yt ;uj òu ò;u cltJÔþk ntug ;tu...
còhbtk b¤;e ’Jtle øþKJ•tt ykdu At;e Xtufelu Ft;he ytve Nftg yuÔþk ytsu l:e hÌtwk. ytJe ÂM:r;btk hm "htJ;t jtuftu ò;u s ~þæ"-NtMºteg ’Jt cltJe Nfu yu btxu nwk yn´ yu yti»t"btk vz;t ÷Ôgtu ylu cltJJtle he; ykdu vK rJM;th:e jÏþk Awk. sub fu yt yti»t"btk ytfztLþk ’q", :tuhLþk ûteh fu dtiB˺tbtk ;uj rmæ" fhJtle Jt; Au ;u "k"t’the he;u ;igth :;t ;ujbtk fuxjuf ykNu maJt;e nNu ;u Nkftltu rJ»tg Au.
;ujbtk Jvht;t yti»t" ÷Ôgtu yt «btKu Au & (1) blrNj (2) nh;tj (3) nehtfme (4) dk"f (5) rmk"tÕËK (6) MJKoûtehe (’tYze) (7) vt»ttKCu’ (8) MËkX (9) fX (fw»X) (10) j´zevevh (11) frjnhe (12) fhuKlt Bˤ (13) fwkJtrzgtlt ces (14) JtJrzkd (15) raºtfBˤ (16) luvt¤tu ylu (17) jebztlt vtl yt Mt•th ÷Ôgtu mhFt Ctdu yuxju fu ’m’m d{tb jR chtch mtV fhe vtKebtk jmtuxe axKe suÔþk cltJe juÔþk. yuf fjR fhujt rv•t¤lt ;vujtbtk y:Jt ;tu jtuFkzlt ;tJztbtk axKeltu yt rvztu BËfe ’uJtu. yu vAe d{k:btk jÏgt Bþsc 1200 rbjed{tb mhmJLþk ;uj ltFÔþk ylu ;uj:e ath d½þk yuxju fu vtka jexh yufmtuJem rbje vtKe Wbuhe "ebt ;tvu Wft¤Ôþk. ;uj vfJ :R òg yu vAe ;ubtk 100 d{tb ytfztLþk ûteh ylu 100 d{tb :tuhLþk ’q" ;:t cu rjxh vtkamtu mtRX rbje. dti B˺t bu¤Je Vhe:e Wf¤Jt ’uÔþk. ;uj rmæ" :tg yuxju dt¤elu Xhu yuxju yuf Mxejlt JtmKbtk y:Jt ;tu ftale chKebtk Che juÔþk.
;uj vftJ;e JF;u ;tv "ebtu htFJtu, ;uj Wf¤u ðgthu mvtxe vh VeK y:Jt ;tu WChtu ytJ;tu ntuJt:e JtmK btuxwk ylu vntu¤wk vmk’ fhÔþk. ;uj vtfJt jtdu ðgthu m;; ’uFhuF htFe leau atukxe l òg ;u he;u njtJ;t hnuÔþk. ;uj rmæ" :Gþk Au fu fub ;u òKJt btxu mvtxe vhlt VeK Nbe òg ðgthu :tuzwkf ;uj ytdbtk ltFÔþk. yt he;u ytdbtk ltFuÕþk ;uj ;z;ztx rJlt m¤de WXu ;tu mbsÔþk fu ;uj vtfe dGþk Au. ;ujbtk ltFujt fÕf ÷Ôglu nt:btk jR bm¤Jt:e atukxât rJlt s yule Jtx ;igth :Nu ylu yulu ’ctJJt:e Jtx vh nt:le huFtytu Wvme ytJNu. yt he;u (Fhvtf:e) rmæ" fhujt ;ujbtk vK jtkct mbg ct’ aeftN sKtg fu ’wdO" ytJu ;tu yulu dhb fhelu s JtvhÔþk.
yt ;uj fgt fgt htudbtk Wvgtude :R Nfu ?
Nhehlt su Ctdbtk mF; ÏËsje ytJ;e ntug ;u Ctd vh yt ;ujle btrjN fhJt:e ÏËsje ’qh :tg Au. ytFt Nhehbtk ymÌt JÕËh ytJ;e ntug ylu fubug fh;tk bx;e l ntug ðgthu gtuøg yti»t" ylu vhuS mt:u ;ujle btrjN fhJt:e Cgkfh fnuJt;e ÏËsje vK ’qh :tg Au.
ÃþÁ»ttult øþÃ; Ctdbtk Ô\»tKle ftu:¤e vh mF; ÏËsje ytJ;e ntug ylu yu fthKu Ô\»tKle atbze ftactle veX suJe chz, Fhcaze fu òze :R dRntug ðgthu yt yti»t"le btrjN fhJt:e fÕvltbtk l ntug yuÔþk mthwk vrhKtb b¤u Au. Fm :Jt:e ymÌt ÏËsje ytJ;e ntug, Fmle VtuÕje VqxJt:e ;ubtk:e vtKe Íbðþk ntug ylu ftuE he;u htud ftçËbtk l ytJ;tu ntug ðgthu abohtudle yti»t" rarfðmt mt:u yt ;ujle btrjN atÕþ fhJt:e Ízve vrhKtb b¤u Au. abohtudbtk vhuSLþk vtjl atufmtEÃËJof ylu yrlJtgo he;u :Ôþk òuRyu. jtune rJfth:e :;t atbzelt yLg htudtubtk vK yt ;uj Jtvhe Nftg Au.


વજન ઓછું કરવુ છે?
btlJeLþk Jsl J"JtLþk fthK ÇËF Nbu lne ðgtk Mþ"e Ft"u fhJtLþk ylu htuSk’t Ftuhtfbtk yuJe J"thu fujheJt¤e JMðþytu Ftg Au su J"thu FtJt:e Jsl J"u Au. ytsu :tuze JMðþytu ;blu sKtÔþk Awk fu su FtJt:e vux C htg yuÔþk jtdu A;tk ytuAe fujhe ntuJt:e Jsl J"u ln´.
1. ctVujtu cxtftu & ;uj beXwk bhåþk f~þk ltÏgt Jdh sBgt vnujtk yuf bezegb mtEÍ cxtftu (70 fujhe) Atj mt:u FtE òytu. ;ubtk ftuBÃjuût ftctuontEz[ux Au. vuxbtk VqjNu. ;ubtk ytglo b¤Nu. rJxtbel ce-ftuBÃjuût b¤Nu. :tuzwk rJxtbel yu b¤Nu ;ubtk :tuzwk rJxtbel me Au ylu ltgtmel Au. vaJtbtk njftu Au. yt Ft"t vAe ÇþF ytuAe jtdNu.
1 MþftubuJtu & vtka c’tb, vtka ftsw, vtka rvM;t ylu vtka yFhtux mt’t (htu) (;¤ujt ylu beXw ltFujt lne) sb;t vnujtk Ftytu. fwj fujhe 150. Jsl lne J"u. VtEch b¤Nu. rJxtbel ylu rblhÕm b¤Nu ylu vux ChtE sNu. MþftubuJtu lt vtumtg ;tu 30 ’tKt Nufuje rNkd (beXt Jdhle) Ftytu yl vtKe veytu vux ChtE sNu.
3. ’¤eyt & DWkltu òztu jtux (jtvNeltu jtux) ºtK:e ath abat ctVe ylu r¢b fu Ftkz JdhLþk dhb ’w" ltFe "ehu "ehu Ftytu ytltu mJthltu ltM;tu fhtu. vux ChtE sNu. ytbtk Ïþc VtEch ylu rJxtbel me ftuBÃjuût ylu ftuvh, ytglo, bukduleÍ ylu mujuleyb b¤Nu.
4. Fxbæþht V¤tu & j´çþk, ytkc¤t, btumkce, lthkde, òbV¤, vuh vviGþk Jduhu ÇþF jtdu ðgthu Ftytu. j´çþ ylu ytkc¤tlt hmLþk Nhc; cltJe ;ubtk vtEluvj y:Jt cex y:Jt lthkdeltu hm ltFe ve òytu. rJxtbel me ylu ftltoxel ltbltu yubeltu yumez b¤u. ;tðftjef N¾; b¤Nu. ÇþF s;e hnuNu. Ftkz beXwk ltFNtu ln´.
5. mVhsl & yuf mVhsl Atj mt:u FtE òytu ;bthe ÇþF s;e hnuNu. 80 fujhe Au su:e Jsl ln´ J"u. VtEch b¤Nu vtKe b¤Nu (88 xft) rJxtbel me ylu ytglo b¤Nu.
6 jejt NtfCtS & 150 :e 200 d{tb - ftfze, Bþ¤t, dtsh, cex, vtjF, xbuxt ylu ftuce ftat fu ctVujt beXwk ;uj ftkE ltÏgt Jdh FtE òytu fujhe 60 :e 70. rJxtbel Zdjtck". rblhj vK yZ¤f b¤Nu. vux ChtE sNu fthK Ïþc VtEch b¤Nu.
7. Dhbtk cltJuÕþk vleh fu ’n´ & 100 d{tb:e 200 d{tb "ehu "ehu (vlehlu atJelu) abae abae Ftytu. vux ChtE sNu ylu fujhe 200 :e 300 suxje. Jsl J"Nu ln´. Ïþc fuÕNegb ylu Ïþc «tuxel ylu ce ftuBÃjuût rJxtbel b¤Nu. sb;t vnujtk Ftytu. ÇþF s;e hnuNu. 250 be.je. vt;¤e Atm vK atju.
8. Nufuje bftE (btFK beXwk jdtzât Jdh) y:Jt vtuvftulo &
70 :e 80 fujhe. vux ChtNu «tuxel ylu rblhÕm b¤Nu. atJJt:e ’tk; bsçþ; :Nu. ftctuontEz[ux b¤Nu. VtEch b¤Nu.
Jsl ytuAwk fhJt ytxÕþk yJ~g fhtu
1. Ntk;e:e sbtu. cu ftu¤eyt Jåau cu ºtK rbrlxLþk yk;h htFtu. atJelu FtJt:e mk;tu»t sj’e :Nu. yuxju J"thu FtJtle RåAt lne :tg.
2. mJthltu ltM;tu 700 fujhe cvtuhlt sbJtLþk 500 fujhe ylu htºtu 300 fujhe yt Wvhtk; at, ’w", Nhc;lt 400 dKe 1800 :e 2000 fujhe :tg. ;ubtk:e :tuzef ytExub ftZe ltFe ylu 1500 fujhe suxjtu Ftuhtf juNtu.
3. htus fmh; (atjÔþk - mtgfj ajtJJe - ;hÔþk) fhe 300 :e 400 fujhe ct¤e ltFtu.
4. Ftuhtfbtk beXwk, btuhm, buk’tu ylu btFK yt ath JMðþytu yuf’b ytuAe fhe ltFNtu.
5. sb;tk vnujtk vtKe cu øjtm y:Jt vt;¤e Atm ve òytu. j´çþLþk Nhc; vK atju.
6. ßgthu ÇþF jtdu ðgthu ftat NtfCtS ylu V¤tu Ftytu.
7. J"thu fujhe b¤u ;uJt Ftuhtf beXtE, fuf, vuMx[e, atufjux beXt veKt Jduhu ck" fhtu.

ztgtrcrxmlt raötu
nbKtk nbKtk blu ;hm cnw jtøgt fhu Au, ~þk blu ztgtrcrxm nNu ? yt"uz Wkbhlt jtuftubtk yt ylu ytJt «§tu JthkJth WX;tk ntug Au. Jæþ vz;e ;eJ{ ;hm jtdJe ;u ztgtrcrxmLþk raö Au vhkðþ ;u yuf s ranl:e ztgtrcrxm Au s ;ub btle juJtg ln´. JthkJth vuNtcle nts;, ffzelu ÇËF jtdJe, :tf, fthK rJlt Jsl DxÔþk, Dt YÍtJJtbtk rJjkc, Mþfe ðJat, FksJt¤, vdbtk Ftje aze sJe ylu ÷rÐbtk ÍtkFv ytJJe yt c"tk ztgtrcrxmlt ranltu Fhtk vhkðþ fuxjtf jtuftulu ;tu ftuEvK jûtK l ’uFtg ;tu g ztgtrcrxm rl’tl :;tu òuJt b¤u Au. Nhehbtk RL~Gþjel ytuAw WðvLl :tg y:Jt ;tu WðvLl :guÕþk RL~Gþjel chtch ftb l fhu ðgthu ò; ò;le Ntherhf mbMgtytu "htJ;tu ztgtrcrxm :tg.
jtunebtk øÕþftuÍLþk mtbtLg fh;tk Jæþ «btK yuxju ztgtrcrxm :Jtle ytdtu;he au;JKe. øÕþftuÍ J"Jt A;tk g DKe JF; ztgtrcrxmLþk rl’tl :ðþk l:e ;ulu ztgtrcrxmLþk ÃËJo Yv fnuJtg Au. yt ÂM:r; gtuøg ytnth Nije ylu Ôgtgtb yvltJelu ’qh fhe Nftg Au. ztgtrcrxm htufJt ylu ftçþbtk htFJt btxu MJtMÚg «’ SJl Nije s Jæþ Wvgtude :tg Au.

કોલેસ્ટ્રોલ ઘટાડવા દહી ખાવો
આયુર્વેદનાંપ્રાચીનગ્રંથોમાંદહીંનાંગુણકર્મોનુંઘણુંવિસતૃતનિરૂપણથયેલુંછે.દહીંનોદૈનિકઆહારમાંનિયમિતઉપયોગકરવાથીરકતમાંરહેલાકોલેસ્ટેરોલનીમાત્રાખૂબજઓછીથઈજાયછે. હા, આદહીંમલાઈવગરનાંદૂધમાંથીબનાવેલુંહોવુંજોઈએ. દહીંહ્રદયનેબળઆપેછે. એટલેહ્રદયરોગીઓએમલાઈવગરનાંદહીંકેછાશનોનિયમિતઉપયોગકરવોજોઈએ. દહીંમધુરઘખાટું, તૂરું, ઉષ્ણ,રુક્ષઅનેઅગ્નિપ્રદીપ્તકરનારછે. વિષ, સોજા, સંગ્રહણીઆંતરડાંનારોગો, પાંડુરોહ, રકતાલ્પતા, મસા- પાઈલ્સ, બરોળ, સ્પલિનનારોગોગોળો- આફરો, મંદાગ્નિઅરુચિ, વિષમજવર, તરસ, ઊલટી, શૂળ, મેદનીતકલીફતથાકફઅનેવાયુનારોગોમટાડેછે. અરુચિતથાનાડીઓમાંઅવરોધમાંહિતકારીછે. આયુર્વેદનાગ્રંથોમાંતોદહીંનાઉપર્યુંકતઘણાગુણકર્મોદર્શાવાયાછે. પ્રાચીનચિકિત્સકોઅનેમહર્ષિઓઆવાતજાણતાહતાએટલેદહીંનેપવિત્રગણીતેનેપાંચઅમૃતોએટલેકે ‘પંચામૃત’માંસ્થાનઆપ્યુંછે. પૂર્વેઆપણેત્યાંઅતિથિઓઅનેમહેમાનનુંસ્વાગતદહીંકેછાશ – લસ્સીપીવાઆપીનેકરવામાંઆવતું. આકારણથીપાચનતંત્રસબળઅનેસક્રિયરહેતું. આજેઆદહીંનુંસ્થાન ‘ચા’ એલીધુંછે. અત્યારેઆપણેત્યાંઅમ્લપિત્ત – એસિડિટી, અલ્સર, ગેસ, મંદાગ્નિઅનેઅરુચિનુંપ્રમાણપહેલાંકરતાંવધ્યુંછે. પહેલાંઆપણેત્યાંદહીંનોવ્યાપકપ્રમાણમાંઉપયોગથતો. છાશનીપરબોચાલતી, પરંતુઅંગ્રેજોનાશાસનકાળથીપશ્ચિમીરીતરિવાજોનાંઆંધળાંઅનુકરણસાથેદહીં, છાશપીવાનોઆપણોમૂળસ્વાસ્યપ્રદરિવાજમૃતપ્રાયથઈગયોઅનેપરિણામેછેલ્લાંસોવર્ષથીઆપણેત્યાંપાચનતંત્રનાશોગોઅનેહ્રદયરોગોનુંપ્રમાણવધ્યુંછે.

હળદર એટલે ઓલ ઇન વન
હળદરનુંતેલએલરજીમાટેલાભકારકપૂરવારથાયછે.
હળદરમાંકૃમિનાશકગુણોહોયછે. જોપેટમાંજીવાણુઓહોયતોરોજસવારેખાલીપેટેએકચમચીકાચીહળદરલેવીજોઈએ. તમેતેમાં? ચપટીમીઠુંપણનાંખીશકોછો. જોએકઅઠવાડિયાસુધીઆપ્રયોગકરવામાંઆવેતોતેનાથીએકઅઠવાડિયાનીઅંદરજીવાણુમરીજશે.
હળદરમાંપૂરતાપ્રમાણમાંલોહતત્વહોયછે, જેલોહીનાનિર્માણમાંમદદરૂપબનેછે.
હળદરમાંવિષનાશકગુણપણહોયછે. જોકોઈઝેરીજીવજંતુકરડેતોહળદરઘસીનેલેપતૈયારકરવો. અનેતેનેગરમકરીનેલગાવવો.
આંખમાંકોઈતકલીફહોયતોહળતરતેમાંપણઉપયોગીપૂરવારથાયછે. અડધોકપગુલાબજળમાંચપટીહળટરઅનેફટકડીમેળવીને 22 ટીપાઆંખોમાંનાંખવાથીઆંખનીતકલીફદૂરથાયછે.
ઈન્ફ્લુએન્ઝાથાયત્યારે 1 ગ્લાસપાણીમાંઅડધીચમચીહળદરપાઉડરઅનેએકચતુર્થાંશચમચીઅજમાનુંચૂર્ણમેળવીનેતેમાં 2 ચમચીમધનાંખીનેસવારસાંજસેવનકરવાથીલાભથાયછે.
જોદમનોરોગહોયતોદૂધઅનેહળદરનુંમિશ્રણકરીનેસવારસાંજલેવા.
ફ્રેક્ચરથયુંહોય, મચકોડઆવીહોયકેઆંતરીકઈજાથઈહોયતોહળદરનોલેપકરવોજોઈએઅથવાગરમદૂધમાંહળદરનાંખીનેપીવુંજોઈએ.
જોપેટમાંજીવડાપડ્યાહોયતોગોડઅનેહળદરમિશ્રકરીનેસેવનકરવાથીજીવડામરીજાયછે.
ચામડીનારોગમાંપણહળદરઔષધનુંકામકરેછે. તેનાફૂલોથીપેસ્ટબનાવીનેપ્રભાવિતભાગપરલેપકરવો.
હળદરનાસેવનથીલોહીનોવિકારદૂરથાયછે.
કમળામાંછાસમાંહળદરનાંખીનેસેવનકરવાથીલાભથાયછે.
મોઢામાંચાંદાપડ્યાહોયતોહળદરપાઉડરમાંથોડુંપાણીનાંખીનેછાલાપરલગાવવા.
ખાંસીથઈહોયતોહળદરનીનાનીગાંઠમોઢામાંરાખીનેચુસવીજોઈએ.
જોગળામાંકફઅટકતોહોયતોગરમદૂધમાંહળદરનાંખીનેપીવું.
જોકાનમાંદુઃખાવોહોયતો 11 ગ્રામસફેદફટકડીઅનેહળદરપીસીનેલેવાતથાતેનેગાળીને 11 ચપટીકાનમાંનાંખવું. તેનેકાનનાદુઃખાવામાટેરામબાણગણાયછે.
ચહેરાપરનાડાઘાઅનેકરચલીદૂરકરવાકાળાતલઅનેહળદરસરખાપ્રમાણમાંવાંટીનેતેનોપેસ્ટબનાવ્યાબાદચહેરાપરલગાવવું.
સનબર્ગએટલેકેસુર્યનાતાપથીત્વચાચીમળાઈગઈહોયકેકાળીપડીગઈહોયતોહળદરપાવડરમાંબદામનુંચુર્ણતથાદહીમેળવીનેપ્રભાવિતભાગપરલગાવવું.
શિયાળામાંકાચાદૂધમાંહળદરપાઉડરનાંખીનેશરીરપરલેપકરવાથીચામડીસુંવાળીથાયછે.


મધુર મધના મીઠા ગુણો
સંતરાનીછાલોનુંચૂર્ણબનાવીનેતેમાંબેચમચીમધમેળવીનેતૈયારકરેલોમલમત્વચાપરલગાડવાથીત્વચાનીખરીઉઠેછેઅનેકાતિવાનબનેછે.
કબજિયાતમાંટમેટુંઅથવાસંતરાનારસમાંએકચમચીમધનાખીનેસેવનકરવાથીલાભથાયછે.
શુષ્કત્વચાપરમધ, મલાઈતેમજબેસનમેળવીનેતૈયારકરાયેલોમલમત્વચાપરલગાડવાથીત્વચાનીશુષ્કતાદૂરથાયછેઅનેલાવણ્યમયત્વચાબનેછે.
એકગ્લાસદૂધમાંખાંડનાખ્યાવિનામધઘોળીનેરાત્રેપીવાથીશરીરનુંદૂબળાપણુંદૂરથાયછેઅનેશરીરસુડોળ, રૂષ્ટપુષ્ટઅનેબળવાનબનેછે.
મધનાનિત્યસેવનથીનિર્બળઆંતરડાનેબળમળેછે.
ડુંગળીનોરસઅનેમધસમાનમાત્રામાંમેળવીનેચાટવાથીકફદૂરથાયછેતથાઆંતરડામાંથયેલાવિજાતીયદ્રવ્યોનેદૂરકરીનેતેનાકીડાનષ્ટથાયછે. તેનેપાણીમાંભેળવીનેએનિમાલેવાથીલાભથાયછે.
હ્નદયનીધમનીઓમાટેમધખૂબજશકિતવર્ધકછે. સૂતીવખતેમધઅનેલીંબુનોરસમેળવીનેએકગ્લાસપાણીમાંપીવાથીકમજોરહ્રદયમાંશકિતનોસંચારથાયછે.
પેટનાનાનામોટાઘાવઅનેપ્રારંભિકસ્થિતિનુંઅલ્સરમધનેદૂધકેચાસાથેલેવાથીઠીકથઈશકેછે.
સૂકીશરદીમાંમધઅનેલીંબુનારસનુંસમાનમાત્રામાંસેવનકરવાથીલાભથાયછે.
મધથીમાંસપેશીઓબળવાનબનેછે.
હાઈબી.પી.માંમધનુંસેવનલસણસાથેકરવાથીલાભથાયછે.
આદુનોરસઅનેમધસમાનમાત્રામાંલઈનેચાટવાથીશ્વાસનીતકલીફદૂરથાયછેહેડકીઓબંધથાયછે.


સ્વાસ્થયસારૂરાખેછે લીંબું
લીંબુલગભગદરેકઋતુમાંલીંબુમળીરહેછે. લીંબુમાંવિટામિન -સીનીમાત્રાવધુપ્રમાણમાંહોયછે. લીંબુમાંપ્રબળકિટાણુનાશકશક્તિહોયછે. માત્રલીંબુનારસમાંથીજવિટામીનએ, બી, સીભરપૂરમળીરહેછે. લીંબુનુંનિયમિતસેવનસ્વાસ્થ્યઅનેસૌંદર્યમાટેલાભપ્રદછે.
લીંબુનાગુણ-
લીંબુનુંસેવનકોઈપણઉંમરનીવ્યક્તિકરીશકેછે. રોગીઅનેનિરોગીવ્યક્તિબંનેલીંબુનોઉપયોગકરીશકેછે. અરુચિદૂરકરીનેતેમજરુચિવધારનારછે. લીંબુનાસેવનથીપેટતથારક્તસંબંધીવિકારોદૂરથાયછે.




ગરમીમાં :-
ઉનાળાનીઋતુમાંલીંબુનોપ્રયોગલાભપ્રદછે. મિશ્રી (સાકર)માંલીંબુનીચોવીને પીવાથીલૂશીઘ્રદૂરથાયછે. ગરમીમાંભોજનનપચવાથીઝાડાથઈજાયત્યારેલીંબુનારસમાંડુંગળીતથાફુદીનાનારસનુંમિશ્રણકરીનેલેવાથીરાહતમળેછે.
મલેરિયા :-
વાસણમાંએકકિલોપાણીલઈનેતેમાંલીંબુનેપકાવો. જ્યારેપાણીઅડધુંરહીજાય, તેસામાન્યગરમહોયતેવુંદર્દીનેપીવડાવો. ત્યારબાદધાબળોઅથવારજાઈઓઢાડીદેવી. તેનાકારણેમૂત્રઅથવાપરસેવાદ્વારાતાવનીગરમીબહારનીકળીજાયછે.
મોતિયો :-
જેવ્યક્તિનેમોતિયોઆવવાનીશરૂઆતજહોયતેમણેલીંબુનાંરસનેફલાનીનનામનાકપડાંથીગાળીલઈને, સવાર-સાંજનિયમિતઆંખોમાં૩-૪ટીપાંનાંખવાથીરાહતથાયછે.
ઊલટી :-
એકગ્લાસગરમપાણીમાંએકલીંબુનોરસતથામધલેવાથીઊલટીબંધથાયછે.
તાવ :-
બેલીંબુનારસનીબરાબરમાત્રામાંએકરતીમરીઅનેમીઠુંબેરતીમેળવીનેરાત્રેલઈનેસૂઈજવાથીસવારસુધીમાંતાવઓછોથઈજશે.
પાયોરિયા :-
દાંતમાંથીપસઅથવાલોહીનીકળતુંહોય. દુર્ગંધઆવતીહોયતથાદાંતકમજોરહોયતેમણેલીંબુનારસવડેદાંતપરમાલિશકરવાથીદાંતસ્વચ્છ, તંદુરસ્તબનેછે.
હરસ-મસા :- રાત્રેએકલીંબુનીછાલનેથોડાંઠંડાપાણીમાંપલાળીરાખોઅનેસવારેપીવાથીહરસ-મસામાંપડતુંલોહીબંધથઈજાયછે.
મોંનાચાંદા :-
લીંબુનારસનાંકોગળાકરવાથીરાહતમળેછે.
લીંબુમાંત્વચાનેશુદ્ધકરવાનોવિશેષગુણછે.તેદરેકફોલ્લીઓ, દાદર, ખરજવુંવગેરેપરલગાડવાથીરાહતમળેછે.

પરોપકારી પાકી આંબલી
પરિચય : આમલીનોઉપયોગપ્રત્યેકઘરમાંકોઇનેકોઇરીતેથતોજહોયછે. આમલીનવીકરતાંથોડામહિનાનીજૂનીહોયતોવધુસારું.

ગુણધર્મ : આમલીઅત્યંતખાટી, ગ્રાહક, ઉષ્ણ, રુચિકર, અગ્નિદીપક, મધુર, સારક, હ્રદ્ય, ભેદક, મળનેરોકનાર, રુક્ષઅનેબસ્તિરોચકછે. તેઉપરાંતવ્રણદોષ, કફ, વાયુઅનેકૃમિનીનાશકછે.

ઉપયોગ : આમલીપ્રમાણમાંથોડીખાવી. તેઅતિખાટીહોવાથીસાંધાપકડાવાનીતકલીફથઇશકે; પરંતુથોડાપ્રમાણમાંકયારેકખાવાથીમુખશુદ્ઘિથાયછે. ખાદ્યપદાર્થોમાંઆમલીઉમેરવાથીતેવધુરુચિકરઅનેસ્વાદિષ્ટબનેછે. જોકેઆમલીથીખાસકોઇફાયદોથતોનથી. તેરુચિનેવધારેછેવધારેછેએટલુંજ. આથીસમજીનેમર્યાદામાંતેનોઉપયોગકરવો.

દૂધીઅપાવેબુદ્ધી
શાકમાંદૂધીપથ્યતમછે. તેસાજા-માંદાબંનેમાટેસરખીગુણકારીછે. વળીરોચકહોઈબધાનેભાવેછે. તેનીઘણીવાનગીબનેછે.
દૂધીસ્વાદેમીઠીછે, તેતાસીરેખૂબઠંડીછે, ગુણમાંલૂખી, પચવામાંભારે, ઝાડાનેરોકનાર, વાત-કફકરતથાપિત્તશામકછે. તેબળવર્ધક, પોષક, તર્પક, રોચક, ધાતુવર્ધક, ગર્ભપોષકછે. તેકૃશતાઅનેમેદરોગબંનેમાંઆપીશકાય. થાક, બળતરા, બેચેની, અરૂચિ, હ્રદયરોગ, ધાતુક્ષીણતાવગેરેમાંઉપયોગીછે.
પિત્તજન્યમાથાનાદુઃખાવામાં, માથાનીબળતરામાં, ચક્કરઆવતાહોય, લૂલાગીહોયવગેરેમાંદૂધીનેછીણીનેમાથેભરવાથીઠંડકકરીનેરોગમટાડેછે.
દૂધીનુંતેલપરમશીતળછે. તેમાથાનાવાળલાંબા, કાળા, સુંવાળાકરેછે. તેઉપરાંતમાથાનોદુઃખાવો, આંખનીબળતરાવગેરેમટાડેછે.
પ્રસૂતાસ્ત્રીમાટેરીંગણાજેમસારાછેતેમસગર્ભામાટેદૂધીસારીછે. તેમાતાઅનેગર્ભબંનેનેપોષણઆપેછે.
દૂધીનોહલવોશરીરનેપોષણઅનેશક્તિઆપેછે.
હરસનારોગીએદૂધીનાંપાનનોરસહરસઉપરલગાડવો. હરસસુકાવાલાગશે.
દૂધીનાબીપેશાબસાફલાવેછેઅનેપથરીતોડવામાંમદદકરેછે.


ગરીબનીકસ્તૂરી - ડુંગળી
ગરીબનીકસ્તૂરીતરીકેઓળખાતીડુંગળીનીસફેદઅનેલાલબેજાતથાયછે. તેમાંસફેદવધુગુણકારીહોયછે. તેસ્વાદેમીઠીઅનેતીખી, વાતહર, તથાકફ- પિત્તકર, અગ્નિવર્ધક, બલ્ય, શુક્રવર્ધક, કામોત્તેજક, રોચક, ધાતુવર્ધક, નિદ્રાવર્ધક, શૂળઅનેગોળાનોનાશકરનાર, બુદ્ધિવર્ધકઅનેપથ્યછે.
હિસ્ટીરિયાનેકારણેકેઅન્યકારણેવ્યક્તિબેભાનથઈજાયત્યારેડુંગળીનેકાપીકેતેનેછૂંદીનેસૂંઘાડવાથીરોગીભાનમાંઆવેછે.
ઉનાળાનીલૂથીબચવાડુંગળીનુંકચુંબરકાચીકેરીસાથેખાવુંજોઈએ. વીંછીકરડ્યોહોયત્યારેદંશસ્થાનેડુંગળીઘસવાથીઝેરઊતરીજશે.
જેનેશીઘ્રપતન, શુક્રાલ્પતા, જાતીયનબળાઈનીફરિયાદહોયતેણેડુંગળીનેઘીમાંસાંતળીનેખાવી. માથુંદુઃખતુંહોયત્યારેડુંગળીનેછૂંદીનેતેનોરસપગનેતળિયેઘસવાથીતરતજમાથુંઊતરીજશે. ?દૂઝતાહરસવાળાએરોજએકકાચીડુંગળીખાવી. તરતટપકતુંલોહીબંધપડશે. નસકોરીફૂટેકેહેડકીઆવેત્યારેડુંગળીનારસનાટીપાંનાકમાંમૂકવા. કાનનાચસકામાંડુંગળીનોરસકાનમાંમૂકવો.


મહિલાઓમાટેઉતમમેથી
પરિચય :
મેથીથીઆપણેસૌસારી�રીતેપરિચિતછીએ. તેનાગુણોથીઆપણેમાહિતગારછીએ. મેથીવાતરોગનાઇલાજતરીકેખૂબજજાણીતીછે. કોઇપણસાંધાનીતકલીફથાયત્યારેઆપણનેમેથીનીઅચૂકયાદઆવેછે. સેંકડોવરસથીતેનેમળેલીખ્યાતીઆજેપણજરાયઓછીથઇનથી. એવુંકહેવાયછેકેએકવખતસંધિવાતનીતકલીફથાયપછીતેમાંથીછૂટીશકાતુંનથી, પરંતુસાવએવુંનથી. જોઇલાજચીવટપૂર્વકકરવામાંઆવેઅનેતેલાગુપડીજાયતોઆતકલીફમાંથીછુટકારોમળીશકેછે. શિયાળાનીઋતુમાંમેથીનોવધારેઉપયોગકરવો.
ગુણધર્મ :
મેથીતીખી, ઉષ્ણ, વાતનાશક, પિત્તવર્ધક, દીપન, લઘુ, રસકાળેકડવી, રુક્ષ, મલાવષ્ટંભક, હ્રદ્યઅનેબલ્યછે. તેજવર, અરુચિ, ઊલટી, ઉધરસ, વાયુ, કફ, અર્શ, કૃમિતથાક્ષયમટાડેછે.
ઉપયોગ :
(૧) આમનીતકલીફઉપર : મેથીઅનેસૂંઠનુંઅર્ધીચમચીચૂર્ણગોળસાથેમેળવીસવારેઅનેરાતેલેવું.
(૨) વાયુ, મોળ, આફરો, ઊબકા, ખાટાઓડકારમટે; મેથીઅનેસુવાનુંસેકેલુંચૂર્ણપાણીસાથેલેવાથીપણફાયદોથાયછે.
(૩) લોહીસુધારવામાટેદરરોજસવારેનરણેકોઠેએકનાનીચમચી (કાપેલીલેવલ) મેથીઅન્યભાજીઓનારસસાથેલેવી.
(૪) ગર્ભાશયનુંવ્યવસ્થિતસંકોચનથાયતેમાટેએકનાનીચમચીમેથી, અજમોઅનેજીરાનુંચૂર્ણપાણીસાથેલેવું.
(૫) સંધિવાતથીઝલાયેલાશરીરમાટેએકનાનીચમચીમેથીઅનેસૂંઠનુંચૂર્ણલેવું.

કડવાંકારેલાંનામીઠાગુણ
- કારેલાંનાંપાંદડાંનોરસકાઢીગરમપાણીનીસાથેપીવાથીપેટમાંરહેલકૃમિનોનાશથાયછે.
- ઘણાબધાલોકોકારેલાનુંનામસાંભળીનેમોઢુંબગાડીનાખેછેપછીખાવાનીવાતતોકરવીજક્યાં, કારેલાંકડવાહોવાથીલોકોતેનુંશાકખાતાનથી, પરંતુકારેલાંશરીરમાટેલાભદાયકહોયછે. જેવીરીતેઆપણનેસ્વસ્થરહેવામાટેખાટા, મીઠા, તીખાવગેરેરસજરૂરીછેતેમકડવોરસપણશરીરમાટેજરૂરીછે. કારેલાંખાવાથીવાત, પિત્ત, વિકાર, પાંડુ, મધુપ્રમેહઅનેકૃમિનાશકહોયછે. મોટાકારેલાંખાવાથીપીળિયો, મધુપ્રમેહઅનેઆફરોચડતોહોયતોરાહતમળેછે. મોટાકારેલાંનીતુલનામાંનાનાકારેલાંવધારેગુણકારીહોયછે. તેમાંલોહ, ફોસ્ફરસતથાથોડીમાત્રામાંવિટામીનસીપણહોયછે. નાનાકારેલાંમાંલોહતત્વનુંપ્રમાણવધારેહોયછે.
કારેલાંનાકેટલાકઉપયોગનીચેપ્રમાણેછે.
- ૫૦ગ્રામકારેલાંનોરસદરરોરજથોડાકદિવસોસુધીપીવાથીલોહીશુદ્ધથાયછેઅનેલોહીવિકારનાશપામેછે.
- કારેલાનાંપાંદડાનોરસકાઢીગરમપાણીનીસાથેપીવાથીપેટમાંરહેલકૃમિનોનાશથાયછે.
- કારેલાંનાંપાંદડાનારસનીપગનાતળિયામાંમાલિશકરવાથીપગનીબળતરામટેછે.
- કારેલાંનોએકકપરસપીવાથીકબજીયાતમટેછે.
- ૫૦ગ્રામકારેલાંનાંપાનનારસમાંથોડીહીંગભેળવીપીવાથીપેશાબખૂલીનેઆવેછેઅનેમૂત્રઘાતદૂરથઈજાયછે.
- કારેલાંનુંશાકખાવાથીઅનેતેનોરસથોડાદિવસોસતતપીવાથીમૂત્રાશયનીપથરીતૂટીજાયછેઅનેપેશાબવાટેબહારનીકળીજાયછે.
સુગંધીઅનેપાચકઔષધીફૂદીનો
પરિચય :
ફુદીનાથીઆપણેસહુપરિચિતછીએ. દરરોજઉપયોગમાંઆવતાલીલામસાલામાંફુદીનોઅગત્યનુંસ્થાનધરાવેછે. ફુદીનાવગરકોથમીરનીચટણીફીકીલાગે. આપણેત્યાંદરેકજગ્યાનેતેસહેલાઇથીઊગેછે. તેમાંથીએકપ્રકારનીસરસગમેતેવીસુગંધનીકળતીહોયછે. ઔષધતરીકેબહુઉપયોગીછે. જેટલુંપ્રાધાન્યતુલસીનેઆપવામાંઆવ્યુંછેતેનાથીપણવધુપ્રાધાન્યકદાચફુદીનાનેઆપીશકાય.
ગુણધર્મ :
ફુદીનોસ્વાદુ, રુચિકર, હ્રદ્ય, ઉષ્ણ, દીપન, વાત-કફનાશકતથાવધુપડતામળમૂત્રનેનોર્મલકરનારછે. તેઅજીર્ણ, અતિસારઅનેખાંસીનેમટાડેછે. તેજઠરાગ્નિ-પ્રદીપક, સંગ્રહણીનેમટાડનાર, જીર્ણજવરદૂરકરનારઅનેકૃમિનાશકછે. તેઊલટીઅનેમોળનેઅટકાવેછે. થોડાપ્રમાણમાંતેપિત્તનાશકપણછે. તેપાચનશકિતવધારેછેઅનેભૂખલગાડેછે.
ઉપયોગ :
(૧) ભૂખલગાડવામાટે : ફુદીનો, તુલસી, મરીઅનેઆદુનોઉકાળોદરરોજસવારેચારચમચાજેટલો (આશરેઅર્ધોકપ) પીવો.
(૨) રોંજિદાતાવઉપર : ફુદીનોઅનેતુલસીનોરસદરરોજદિવસમાંબેવખતસવારેઅનેરાતેપીવો.
(૩) ટાઢવાઇનેઆવતાશીતજવરમાંપણફુદીનોઅનેતુલસીનોઉકાળોથોડાદિવસપીવો. (૪) ફુદીનાનોતાજોરસમધમેળવીદરબેકલાકેઆપતારહેવાથીગમેતેવોતાવઅંકુશમાંઆવીજાયછે.
(૫) અપાચન, અજીર્ણઅનેઊલટીજેવીપાચનતંત્રનીફરિયાદમાંફુદિનાનોતાજોરસફાયદોકરેછે.
(૬) પેટનાશૂળઉપર : ફુદીનાનોરસએકનાનીચમચી, આદુનોરસએકનાનીચમચીસિંધવનાખીનેદિવસમાંબેવખતપીવો.
(૭) શરદી, સળેખમઅનેપીનસ (નાકમાંથતોસડો)માંફુદીનાનારસનાંબે-ત્રણટીપાંદિવસમાંબે-ત્રણવખતનાકમાંનાખવાં.


ઝાડા, મરડાનુંઔષધ – ઓજમીજીરું / ઈસબગુલ
પરિચય :
ઓથમીજીરું (સ્નિગ્ધજીરક, ઈસબગોલ) મૂળમિસરદેશનુંવતની, હાલગુજરાતનાઊંઝા-મહેસાણાજિલ્લામાંતેનીમોટાપાયેખેતીથાયછે. એનેઊમતુંજીરુંકેઘોડાજીરુંપણકહેછે. તેનાછોડએકફુટનીઊંચાઈના, પાન-ચપટા, લાંબાઅનેઅણીદારથાયછે. તેનીપરઘઉંનીજેવીઉંબીઓ (ડૂંડા) થાયછે. તેમાંનાનાહોડકાજેવાનાનાં, લાલભૂરારંગનાબીથાયછે. તેનાઆંતર્ગોળભાગમાંસફેદપાતળુંપડ, ભૂસીરૂપેઅલગકરાયછે. તેનેજઈસબગુલકેઇસબગોળકહેછે. જેઆજકાલઝાડા-મરડાનાદર્દમાંવૈદકમાંખૂબમોટાપાયેવપરાયછે. ઈસબગુલનાદાણાપાણીમાંનાખવાથીતેફૂલીજઈ, ચીકણોલુઆબબનેછે. ભારતલાખોમણઈસબગુલભૂસીનીનિકાસકરેછે. ઓથમીજીરાકરતાં, તેનીભૂસી (ઈસબગુલ) જદવાતરીકેખાસવપરાયછે.
ગુણધર્મો :
ઈસબગુલ/ઓથમીજીરુંબંનેશીતળ, ચીકણાં, મધુર, સ્નિગ્ધ, થોડાવાયુકર્તા, કફ – પિત્તઅનેઆમદોષહર, મૂત્રલ, શામકઅનેતાવ, ઝાડા, મરડો, લોહીનાઝાડા, કબજિયાત, અતિમાસિકસ્ત્રાવ, શુક્રપ્રમેહ, ઊલટી, તૃષા, વીર્યધાતુનીગરમીતથાપાતળાપણું, સ્વપ્નદોષ, બહુમૂત્રતા, સૂકો (ગરમીનો) દમ, કબજિયાત, રક્તસ્ત્રાવ, તાવસાથેનાઝાડાજેવાગરમીનાઅનેકદર્દોમટાડેછે. તેદૂધ, સાકર, પાણીકેછાશસાથે૧થી૨ચમચીપ્રમાણમાંલઈશકાયછે. આંતરડા-હોજરીનાચાંદારૂઝાવવામાંતેઅકસીરછે.
ઔષધિપ્રયોગ :
(૧) જંતુજન્યમરડો : ઈસબગુલભૂસી, ઇંદ્રજવઅનેકડાછાલચૂર્ણસાથે (૫ગ્રામ) સવાર-સાંજલેવું.
(૨) ગરમીનાદોષથીથતી કબજિયાત, આંતરડાનીગરમી, ચાંદા, મરડામાંઈસબગુલભૂસીદૂધકેછાશસાથેલઈશકાય.
(૩) સ્વપ્નદોષ, વીર્યનીગરમીતથાપાતળાપણું : ઈસબગુલભૂસી૧-૧ચમચીમીઠાદૂધમાંસવારે – સાંજેરોજલેવું. ગરમખોરાકબંધકરવો.
(૪) ગરમીથીથતાસૂકાદમ-શ્વાસ રોગમાંઈસબગુલ૪-૫માસસુધીમીઠાદૂધસાથેનિત્યલેવાથીદમમટેછે.
(૫) આંતરડાનાંદર્દો : ઈસબગુલરાતેપાણીકેદૂધમાંપલાળીતેમાંસવારેસાકરનાખીરોજપીવાથીતાવસાથેનાઝાડા, લોહીનાઝાડા, જૂનાઝાડા, લોહીનાહરસ, પ્રમેહ, દાહ, વારંવારપેશાબજવુંવગેરેમટેછે.
(૬) જૂનીકબજિયાત : ઈસબગુલમીઠાદૂધસાથેરોજરાતેપીવું. ખાસકરીઆમકેગરમીથીથતીકબજિયાતમટેછે. જેમનેદૂધમાફકનઆવતુંહોયતેદહીં, છાશકેપાણીસાથેઈસબગુલલઈલાભઉઠાવીશકેછે.
(૭) બહેનોનેથતોવધુપડતોમાસિકસ્ત્રાવ, લાલપેશાબ, લોહીનાઝાડા, લોહીવા, જેવાદર્દોમાંઈસબગુલનોહિમકેફાંટખાંડમેળવીરોજલેવાથીલાભથાયછે.

ત્રિદોષનાશકઅનેખાંસી, ગરમીનીઔષધિ – જેઠીમધ
પરિચય :
દેશીવૈદકમાંહરડે, બહેડાં, આમળાનીજેટલીજજેઠીમધ (યષ્ટિમધુ, મુલહટી) ખૂબજાણીતીઅનેખૂબપ્રચલિતઔષધિછે. જેઠીમધગુજરાતઅનેભારતમાંઘણેસ્થળેડુંગરાળલીલોતરીવાળાપ્રદેશોમાંવધુથાયછે. જેઠીમધનાબહુવર્ષીવેલાથાયછે. તેનાંમૂળસ્વાદેમધુરહોયછે, જેદવારૂપેવધુવપરાયછે. ખાંસ, ઉધરસ, શ્વાસનીઅનેકદવાનીબનાવટમાંજેઠીમધવપરાયછે. તેનાછોડ૫-૬ફીટઊંચાથાયછે. મૂળલાંબા, ગોળઅનેવધુફેલાયેલાહોયછે. તેનાપાનકાસુંદરાજેવા, પણસાંકડા, સંયુક્તઅનેનાના-ગોળથાયછે. તેનીપરલાલરંગનાફૂલથાયછે, જેમાંબારીકશીંગથાયછે. અને૨થી૫બીજથાયછે. મૂળ૪વર્ષપછીખોદીકઢાયછે. તેપીળારંગના, મીઠા-તીખા-કડવાહોયછે. પંજાબ, કાશ્મીરમાંતેનીખેતીથાયછે. ચણોઠીનાતથાઅન્યવનસ્પતિનામૂળઘણીવારતેનીજગ્યાએવેપારીઆપીદેછે.
ગુણધર્મો :
જેઠીમધસ્વાદેમધુર, જરાકડવી, શીતળ, રૂચિકરઅનેઆંખનેમાટેહિતકરછે. તેશોષ, રક્તસ્ત્રાવ, ઊલટી, ખાંસી, શ્વાસ, મુખનીચાંદી, કફનાદર્દો, હેડકી, અલ્પવીર્ય, લોહીનીઉલટી, અવાજબેસીજવો, લાપોટિયું (ગાલપચોળુ), જેવાઅનેકરોગોમટાડેછે. જેઠીમધનારસનોઉકાળોકરીતેમાંથીજેઠીમધનાશીરાનીલાકડીતૈયારકરી, ખાંસીમાંચૂસવાવપરાયછે. જેઠીમધમાંરસાયનગુણપણછે. જેકાયમલેવાથીયુવાનીજળવાયછે. આયુષ્યવધેછે.
ઔષધિપ્રયોગ :
(૧) અતિતરસ : જેઠીમધનુંલાકડુંદાઢનીચેરાખી, તેનોરસગળવોકેજેઠીમધનોઉકાળોકરીપીવો.
(૨) વાગવાથીરક્તસ્ત્રાવ : છરી – ચપ્પુ-બ્લેડકેપથ્થરવાગવાથીથતારક્તસ્ત્રાવઉપરજેઠીમધનુંબારીકચૂર્ણદબાવીનેપાટોબાંધવાથીલોહીબંધથશે.
(૩) હેઠકી : જેઠમધનુંચૂર્ણ, ઘી, દૂધકેમધમાંવારંવારચટાડવું.
(૪) ઊલટીકરવામાટે : જેઠીમધનાઉકાળામાંથોડુંનમકતથા૩ગ્રામરાઈનીભૂકીનાંખી, ખૂબપાણીસાથેપાવું. તેથીઊલટીથઈઝેર, અજીર્ણવાળોખોરાકકેકફબહારનીકળીજશે.
(૫) વીર્ય, બળઅનેપુષ્ટિવધારી, આરોગ્યરક્ષામાટે : જેઠીમધનું૫ગ્રામચૂર્ણરોજ૧/૨ચમચીઘીઅને૧ચમચીમધસાથેસવાર-સાંજચાટીનેઉપરદુધપીવું.
(૬) મુખમાંચાંદી : જેઠીમધઘી-સાકરસાથેચાટવુંકેતેનુંચૂર્ણદૂધમાંપીવું. જેઠીમધનોકોરોપાવડરસીધોચાંદીપરવારંવારલગાવવો.
(૭) લોહીવા – ખૂબમાસિકસ્ત્રાવ : જેઠીમધનુંચૂર્ણ૧૦ગ્રામલઈ, ચોખાનાધોવરામણમાંભેળવી, સાકરનાંખીસવાર-સાંજપીવું.
(૮) સૂકીખાંસી-સૂકોદમ : જેઠીમધનુંચૂર્ણરોજઘીસાથે? સવાર-સાંજચાટવુંકેતેનાઉકાળામાંઘી – સાકરઉમેરીરોજલેવું.
(૯) વાઈ-ફેફરું : પાકાકોળાનારસમાંજેઠીમધનુંચૂર્ણમેળવીરોજપીવું.
(૧૦) કફ-શરદીનીખાંસી-સળેખમ : જેઠીમધઅનેબહેડાનુંચૂર્ણમધમાંચાટવું.
(૧૧) લોપોટિયા : જેઠીમધનોશીરો (સ્ત્રીનાધાવણકે) દૂધસાથેવાટીનેગાલપચોળાપરલેપકરવો.
(૧૨) પેશાબનીઅટકાયતકેઅલ્પતા : જેઠીમધઅનેગોખરુનોઉકાળોકરીપીવો.
(૧૩) અવાજબેસીજવો : જેઠીમધનુંચૂર્ણઘી-સાકરસાથેચાટવું.

સર્વોત્તમઔષધગંઠોડા
લીંડીપીપરનામૂળતેપીપરમૂળનાગંઠોડા. તેજેમમોટા, વધુગાંઠોવાળાઅનેભારેતેમસારા. પાતળાડાંડીજેવાહલકાં.
પીપરીમૂળસ્વાદેતીખું, તાસીરેગરમ, પચવામાંહલકું, લૂખું, શ્રેષ્ઠઅગ્નિદીપક, ઉત્તમકફહરઅનેવાતહર, પિત્તકર, કૃમિધ્નઅનેપાચકછે. તેબરોળનારોગ, પેટનોગોળો, પેટનોઆફરો, ઉધરસ, શ્વાસ, શરદી, ક્ષયવગેરેમાંસારાછે.
ગંઠોડાનુંચૂર્ણઔષધતરીકેવપરાયછે.
અનિદ્રાનારોગીએરાત્રેસૂતીવખતેભેંસનાગરમદૂધસાથેગંઠોડાનુંચૂર્ણમેળવીપીજવું.
ચક્કરનીબીમારીમાંગોળસાથેગંઠોડાનુંનિયમિતસેવનકરવું.
સગર્ભાસ્ત્રીગોળનીરાબમાંસહેજગંઠોડામેળવીતેનુંનિયમિતસેવનકરશેતોતેનેનોર્મલડિલિવરીઆવશે.
પ્રસૂતાનેધાવણઓછુંઆવતુંહોયતોદૂધમાંગંઠોડામેળવીપાવા.
ધણાલોકોનેપગમાંકળતરથતીહોયછેતેઓગંઠોડાનુંચૂર્ણમધસાથેલેશેતોફાયદોથશે. અગ્નિમાંદ્યઅનેઅજીર્ણમાંગંઠોડાસારુંકામકરેછે.
તાસીરેઠંડીઅનેબહુગુણકારી - સાકર
ખાંડઅનેસાકરએકનથીઅનેનહોઈશકે. મહારાષ્ટ્રીયનલોકોખાંડનેસાકરકહેછે. આપણેઅહીખડીસાકરનીવાતકરવાનીછે. સાકરખાંડકરતાંગુણમાંઘણીચડિયાતીછે.
સાકરઅતિશયમીઠી, તાસીરેઠંડી, પચવામાંહલકી, ચીકણી, કફકર, રોચકઅનેપથ્યછે. તેવાતશામકઅનેપરમપિત્તશામકછે. તેબળવર્ધક, ધાતુવર્ધક, હ્રદ્ય, વૃષ્ય, નેત્ર્યઅનેસુખકરછે. બળતરા, તરસ, અમ્લપિત્ત, મોંનાચાંદાં, અલ્સર, રક્તપિત્ત, થાક, કબજિયાત, જાતીયદુર્બળતામટાડેછે.
બળતરા, થાકઅનેતરસમાંસાકરનુંપાણીકેશરબતપીવુંજોઈએ.
કબજિયાત, અમ્લપિત્ત, અલ્સર, મોંનાચાંદાંવગેરેરોગોમાંકાળીદ્રાક્ષઅનેસાકરપલાળીનેલેવીજોઈએ.
દુર્બળતા, અશક્તિ, અપૂરતુંપોષણ, જાતીયનબળાઈમાંજેપાકોબનાવાયછેતેમાંસાકરજવાપરવીજોઈએ.
પેશાબનીબળતરાઅનેપેશાબનાઅટકાવમાંરસાયણચૂર્ણસાથેસાકરમેળવીલેવી.
આંખનીબળતરામાંધાણાઅનેસાકરનુંપાણીઆંખમાંપાડવું. ઘાઉપરસાકરનાપાણીનોપાટોબાંધવાથીજલદીરૂઝઆવેછે.



આદુ ન રાખે કોઇને માંદુ
પરિચય :
આદુપોતાનાગુણમાટેસર્વત્રપ્રસિદ્ઘછે. દરેકઘરમાંએનોઓછોકેવધુઉપયોગથાયછેજ. પ્રત્યેકરસોડામાંએનીહાજરીઅચૂકહોયછે. ઘણીબધીતકલીફોમાંએઉપયોગીછે, પરંતુઆપણેએનોજોઇએતેટલોલાભલેતાનથી. એનાઉપયોગથીઅનેકતકલીફોનુંનિવારણથઇશકેછે. કેન્સરનીશરૂઆતમાંપણતેનોસામનોકરવાકેટલેકઅંશેતેસમર્થછે.
ગુણધર્મ :
આદુપાચક, સારક, અગ્નિદીપકઅનેરુચિકરછે. તેગળાનેસ્વસ્થરાખેછે. તેમજસોજો, કફ, વાયુ, ખાંસી, દમ, કબજિયાત, પેટનોવાયુતેમજશૂળનીતકલીફદૂરકરેછે.
ઉપયોગ :
(૧) મંદાગ્નિઉપર : જમવાનુંશરૂકરતાંપહેલાંત્રણ-ચારનાનીચમચીઆદુનારસમાંલીંબુનાંછ-સાતટીપાંનાખીતૈયારકરેલુંદ્રાવણપીનેતરતજજમવાનુંશરૂકરીદેવું, જેથીપેટમાંદાહથવાનપામે.
(ર) ભૂખનેપ્રદીપ્તકરવામાટે : આદુનાખેલીકોથમીરનીલીલીચટણીખાવી.
(૩) શરદીઉપર : ચા-કોફીવગેરેમાંઆદુનાખવું. (તેઉકાળવામૂકીએત્યારેજતેમાંઆદુનાખીદેવું) કઢીબનાવતીવખતેતેમાંપણઆદુકેઆદુનોરસનાખવો.
(૪) કફઅનેખાંસીઉપર : આદુવાળીકઢીપીવી.
(૫) શ્ર્વાસઅનેદમનીતકલીફઉપર : દિવસમાંબેવખતએક-એકનાનીચમચીઆદુનોરસમધનાખીનેપીવો. લાંબોવખતઆપ્રયોગચાલુરાખવાથીચોક્કસફાયદોથાયછે.
(૬) હ્રદયનીક્ષમતાવધારવા : નં. ૫વાળોજઇલાજકરવો.
(૭) કબજિયાતઉપર : આદુનોઉપયોગકરવો.
૮) કેન્સરનોપ્રતિકારકરવામાટે : આદુઅનેલસણબન્નેનોઉપયોગકરવો.
ચેતવણી :
લાંબોસમયચાલેએવોઇલાજખાસકરીનેશિયાળામાંઅનેચોમાસામાંકરવો. લોહીનુંઊંચુંદબાણ, હોજરીમાંબળતરાઅથવાએસિડિટી (અમ્લપિત્ત) નીતકલીફહોયએવારોગીઓએઆદુનોઉપયોગસમજીવિચારીનેકરવો.

અજમો...જમો,પછી ખાવ અજમો
પરિચય :
અજમોદરેકઘરમાંએકઅગત્યનામસાલાતરીકેનુંસ્થાનભોગવેછે. એનાવગરરસોડુંઅધૂરુંકહેવાય. કેટલાંકફરસાણોઅજમોનાખવાથીજસ્વાદિષ્ટબનેછે. અજમોસર્વત્રસહજતાથીમળીશકેછે. કેટલીકવાયુકર્તાવસ્તુઓનીસાથેઅજમાનુંચૂર્ણભેળવીનેખાવાથીવાયુદોષનડતોનથી, ઉપરાંતએનાથીબીજાપણલાભથાયછે.
અજમાનાંલીલાંપાંદડાંપણઘણાંઉપયોગીહોયછે. ઘરમાંજએકકૂંડામાંઅજમાનોછોડવાવ્યોહોય, તોજમ્યાપછીતેનાંથોડાંપાંદડાંચાવીજવાથીખોરાકનુંપાચનસારીરીતેથાયછે.
અજમામાંથીએકપ્રકારનુંતેલનીકળેછે. તેતેલનેશીતપદ્ઘતિથીજમાવાયછેઅનેતેનેનાનીનાનીપાતળીસળીઓનુંસ્વરૂપઅપાયછે. તેઅજમાનાંફૂલ (Thymol) તરીકેઓળખાયછે. ખાસકરીનેમોઢામાંઠંડકલાવવામાટેતેપાનમાંનખાયછે. તેનાથીમનનેપ્રસન્નતામળેછેઅનેતાજગીનોઅનેરોઆનંદઅનુભવાયછે.
ગુણધર્મ :
અજમોતીક્ષ્ણ, લઘુ, હ્રદ્ય, વૃષ્ય, સ્વાદેઅલ્પકટુ, રુચિકર, ઉષ્ણ, અગ્નિદીપક, પાચક, વાંતિ (ઊલટી), કૃમિઅનેશુક્રદોષનોનિવારક, ઉદરરોગ, હ્રદયરોગ, બરોળ, ગુલ્મઅનેઆમવાતનોનાશકછે.
ઉપયોગ :
(૧) પેટનાદુખાવાઉપર : અજમાનાચૂર્ણનીએકનાનીચમચીદિવસમાંબેવખતપાણીસાથેલેવી.
(ર) અજીર્ણનીતકલીફઉપર : એકનાનીચમચીપાણીસાથેલેવી. આથીપાચનક્રિયાસુધરેછે.
(૩) શીતપિત્તઉપર : (આએકપ્રકારનીએલર્જીછે. એમાંશરીરપરનાનાંનાનાંચકતાંઊપસીઆવેછે.) એકનાનીચમચીઅજમાનુંચૂર્ણથોડાગોળસાથેલેવું. આથીચકતાંબેસીજાયછે.
(૪) શરદી, સળેખમઅનેમાથાનાદુખાવાઉપર : રાતેસૂતીવખતેઅજમોગરમપાણીસાથેલેવો.
(૫) બહુમૂત્રતાનીતકલીફઉપર : રાતેસૂતીવખતેએકનાનીચમચીઅજમાનુંચૂર્ણએકનાનીચમચીતલસાથેચાવીનેસૂવું.
(૬) ખાંસીઅનેકફનીતકલીફઉપર : અજમાનુંચૂર્ણબે-ત્રણવખતગરમપાણીસાથેલેવું. આથીકફનીકળીજઇખાંસીમટેછે. ઠંડીવસ્તુઓનોત્યાગકરવો.
(૭) સુવારોગઅનેસુવાવડનાઅન્યદોષઉપર : અજમાનુંચૂર્ણઅનેગોળએકત્રકરીએકનાનીતપેલીમાંલો. એમાંએકગ્લાસપાણીભેળવીગરમકરવામૂકો. પાણીબળીનેઅડધુંથઇજાયત્યારેનીચેઉતારીલો. તૈયારથયેલોકાઢોબે-બેચમચાસવાર-સાંજપીઓ. આકાઢોત્રણ-ચારદિવસચાલશે. પીતીવખતેફરીથીગરમકરીલેવો. આકાઢોપંદરેકદિવસલેવાથીપ્રસૂતાનેસુવાવડનાદોષોનડતાનથી.
(૮) જખમપાકેનહિતેમાટે : ઠેસવાગીહોય (અથવાનવાંબૂટકેચંપલનોડંખલાગ્યોહોય) તોગોળઅનેઅજમાનોલૂવોબનાવો. તેનેગરમકરેલાતાવીથાથીગરમકરીલો. બે-ત્રણવખતતાવીથોગરમકરીનેમૂકવાથીલૂવોનવશેકોથઇજશે. તેનેએકકપડાનાટુકડાપરલઇજખમઅગરડંખપરબાંધીદો. બે-ત્રણદિવસઆવીરીતેકરવાથીતકલીફદૂરથઇજશે.

એલચી
પરિચય :
એલચીએએકતેજાનો (ગરમમસાલો) છે. તેનાથીઆપણેસૌસારીરીતેપરિચિતછીએ. મુખદુર્ગંધીનેદૂરકરવામુખવાસમાંઅનેપાન-મસાલામાંતેનોઅધિકઉપયોગથતોહોયછે. તેઉપરાંતકેટલીકમીઠાઇઓમાંપણતેનોસારોઉપયોગથાયછે. મસાલાવાળાદૂધમાંઅનેચામાંતેનુંચૂર્ણનાખવામાંઆવેછે. કેટલાંકઔષધોમાંપણતેનોઠીકઠીકઉપયોગથાયછે.
ગુણધર્મ :
શીતળ, દીપક, પાચક, કડવી, તીખી, સુગંધી, લઘુ, પિત્તકારક, મુખઅનેમસ્તકનુંશોધનકરનાર, રુક્ષતેમજવાયુ, કફ, ખાંસી, અજીર્ણ, હરસ, ક્ષય, કંઠરોગવગેરેમાંફાયદોકરેછે.
ઉપયોગ :
(૧) ઊલટી, ઊબકાઆવેઅથવાઆવવાજેવુંલાગેત્યારેએલચીનાદાણાનુંચૂર્ણબનાવીનેપાણીસાથેલેવાથીતેશમીજાયછે, મોળઆવવાનુંબંધથાયછે.
(ર) એલચીનાદાણાઅનેસાકરનુંચૂર્ણદરરોજસવારેપાણીસાથેલેવાથીઆંખોનીબળતરાઓછીથાયછે, તેમજનજરઘટતીજતીહોયતોપ્રક્રિયાઅટકીજાયછે.
(૩) કફદૂરકરવામાટે : એલચીનાદાણાનુંચૂર્ણઅનેસિધાલૂણમધમાંભેળવીનેઆપવાં.
(૪) પેશાબઅટકી-અટકીનેઆવતોહોયતો : એલચીદાણાનુંચૂર્ણમધસાથેઆપવું.
(૫) મુખઅનેમસ્તકનુંશોધનકરવામાટેએલચીદાણાનુંચૂર્ણમધમાંઆપવું.
(૬) એલચીદાણા, જાવંત્રીઅનેબદામનુંચૂર્ણમાખણતથાસાકરસાથેલેવાથીવીર્યદોષદૂરથાયછે. તેમજઊંઘમાંથતુંવીર્યપતનરોકાયછે.

અમુલ્યઅખરોટ
અખરોટનાંસૂકાંફળકદમાંલીંબુજેવડાંમોટાંહોયછે. તેનીઉપરનુંકોચલુંલાકડાજેવુંએકદમસખ્તહોયછે. જેબેભાગમાંવહેચાતાસળંગસાંધાવાળુંહોયછે. ઉપરનુંકોચલુંતોડતાઅંદરથીકથ્થાઈજેવારંગનોમગજજેવાઅનિયમિતઆકારનોમીઠોગર્ભ (માવો) નીકળેછે. આમગજનીઉપરપાતળીફોતરીજેવુંપડહોયછે. એદૂરકરતાંઅંદરસફેદ-પીળારંગનોમીઠો- રુચિકરગર્ભહોયછે. તેનોઆમગજસૂકામેવાતરીકેખવાયછે.
અખરોટનોમગજ (ગર્ભ) ખાડા – ટેકરાવાળોઅનેઅનિયમિતહોયછે.

ગુણધર્મઃ
અખરોટનોમગજ (ગર્ભ, મીંજ) સ્વાદેમધુર, જરાકખાટો, સ્નિગ્ધ, શીતળ, ઉષ્માપ્રદ, રુચિદાયક, ભારે, કફતથાવીર્યવર્ધક, બળવર્ધક, વાયુઅનેપિત્તદોષશામક, પ્રિયતથાધાતુવૃધ્ધિકરછે. અખરોટક્ષય, હ્રદયરોગ, રક્તરોગ, રક્તવાતઅનેદાહનાશકછે. તેઆમવાતઅનેવાતરોગોમાંપણપથ્યછે. અખરોટનાબાકીગુણોબદામજેવાસમજવા.

ઔષધપ્રયોગો-

અડદિયોવા (ચહેરાનોલકવા):
અખરોટનાતેલનુંરોજચહેરાપરમાલીસકરવું.

વાયુનીપીડાઃ
અખરોટનામગજનેવાટી, પાણીનાખીગરમકરી, દુખાવાપરતેનોલેપકરવો. પછીએકઈંટગરમકરી, તેનીપરથોડુંપાણીછાંટી, કપડાંમાંલપેટી, તેઈંટવડેદુખાવાનીજગ્યાએલેપકરવાથીશીઘ્રપીડામટશે.

ગાંઠિયોવા (સંધિવા):
રોજઅખરોટનુંસેવનકરવાથીરકતશુધ્ધિથઈદર્દમટેછે.

સોજાઃ
અખરોટનુંતેલ૧૦થી૩૦ગ્રામજેટલુંદરરોજગોમૂત્રસાજેપીવાથીવાતદોષજન્યઆખાશરીરનાસોજામટેછે. તેલનમળેતોઅખરોટનામગજનાપાવડરનેકાંજીસાથેવાટીગરમકરીસોજાપરલેપકરવો.

ધાવણવધારવાઃ
અખરોટનોપાવડરકરી, ઘઉંનારવામાંભેળવી, તેનેઘીમાંશેકી, દૂધઅનેખાંડનાખીશીરોબનાવીરોજખાવાથીમાતાનેધાવણવધેઅથવાઅખરોટનાંપાનચૂર્ણઅનેઘઉંનારવાનીઘીમાંપુરીબનાવીખાવી.

મગજનીનબળાઈઃ
અખરોટનામગજનુંદરરોજનિયમિતપણેસેવનકરવાથીચક્કર, અંધારાં, સ્નાયુનીનબળાઈસાથેમગજનીનબળાઈપણદૂરથાયછે.
માસિકસાફલાવવાઃ
અખરોટનાંછોડાનોપાણીમાંઉકાળોબનાવીતેમાંજૂનોગોળમેળવીનેપીવાથીબહેનોનેચડીગયેલુંમાસિકશરૂથાયછે.

કોલેરાઃ
ઝાડા-ઊલટીમાંદર્દીનેઅખરોટનાતેલનુંમાલીસકરવું.

વૃધ્દ્રોનીશકિતવધારવાઃ
અખરોટનાંમીંજ૧૦ગ્રામનેસમભાગદ્રાક્ષસાથેનિત્યખાવાથીવૃધ્ધોનાશરીરમાંશકિતવધેછે.

અખરોટનુંતેલઃ
અખરોટનાતેલમાંએરંડિયાજેવાજગુણોહોયછે. આતેલખાવાથીકૃમિ (ટેપવર્મ) મટેછે, ઝાડોસાફઆવેછેઅનેવિકૃતપિત્તનાશપામેછે. અખરોટનુંતેલસ્વાદેમધુરઅનેપિત્તપ્રકૃતિવાળાનેભારેપડેછે. પણતેકફઅનેઆફરોદૂરકરેછેઅનેવાળનેપુષ્ટિઆપેછે. દૃષ્ટિદોષ (ચશ્માં) દૂરકરવાઅખરોટનુંતેલઆંખોપરરોજબહારથીમાલીસકરવુંઅનેઆતેલરોજખાવું. આતેલનીપીવાનીમાત્રામોટીવ્યકિતમાટે૨૦થી૪૦ગ્રામસુધીનીછે.

દંતમંજનઃ
અખરોટનાંઉપરનાંછોડાં (કાચલાં) નેબાળીતેનાકોલસાનુંચૂર્ણ૧૦૦ગ્રામ, કાંટાળામાયુ૧૦ગ્રામ, જેઠીમધચૂર્ણ૫૦ગ્રામ, કાચીફટકડી૫ગ્રામ, વાવડિંગ૧૫ગ્રામ – આબધાનુંબારીકચૂર્ણબનાવીલો. પછીતેમાં૫ગ્રામબરાસકપૂરથોડાપાવડરમાંવાટીનેભેળવીલો. આમંજનમજબૂતઢાંકણવાળીશીશીમાંભરીલો. નિત્યઆદંતમંજનદાંતેઘસવાથીદાંતઊજળાદૂધજેવાથાયછે. દાંત-દાઢનોસડોકેતેનીપીડામટેછે. ખૌતમાંથીલોહીઆવતુંહોયતોપણલાભથાયછે. સસ્તુંછતાંઉત્તમદંતમંજનહોઈ, કોઈપણવ્યકિતતેઘેરબનાવીતેનાલાભઉઠાવીશકેછે.

લસણ
લસણનોવર્ષોથીસામાન્યમાણસઔષધતરીકેઉપયોગકરેછે. દુનિયાનામોટાભાગનાદેશોનાલોકોમાંલસણએકઉત્તમખાદ્યપદાર્થછે. લસણનીધોળીઅનેરાતીએમબેજાતોછેઅનેમોટેભાગેબીજાગુણોમાંસરખીછે. એકબીનુંલસણગુણમાંવધારોકરેછે. લસણકૃમિઓને, કોઢનેસફેદડાઘનોનાશકરેછે. તેસ્નિગ્ધ, ઉષ્ણ, વીર્યવર્ધકતીખારસથીયુક્તગુરુભારેછે. અદ્યતનવૈજ્ઞાનિકમતપ્રમાણેતેકેલ્શિયમ, પોટેશિયમઅનેફોસ્ફરસજેવાંખનિજતત્વોધરાવેછે. તેમાંઆયોડિનઅનેઆલ્કોહોલનોપણઅંશછે. વિટામીનબી, સીઅનેથોડાપ્રમાણમાં ‘એ‘ પણછે. લસણહ્રદયનારક્તપરિભ્રમણતંત્રમાટેઘણુંજફાયદાકારકછે. તેરક્તમાંખાંડનુંપ્રમાણજાળવીરાખેછે. જેડાયાબિટીસમાટેઉપયોગીછે. તેમજઆંતરડાનારોગનેમટાડેછે. લસણશ્વસનતંત્રનારોગોશરદી, કફ, ક્ષય, ઈન્ફલ્યુએન્ઝાવગેરેમટાડવામાંઉપયોગીછે. એલર્જીથીપીડાતાલોકોનેપણરાહતઆપેછે. લસણમાંએસ્ટોજેનિકહોર્મોનહોવાથીસ્તનપાનકરાવતીમાતાનેબાળકમાટેવધુદૂધઉત્પન્નકરવામાંમદદરૂપછે.

ઉપયોગ-
*કાનમાંસણકાંઆવતાહોયતોતેલમાંલસણકઢવીતેકાનમાંટીપાંનાંખવાં.
*આધાશીશીથઈહોયતોલસણનોરસનાકમાંરેડવો.
*હડકાયુંકૂતરુંકરડેતોતેનાવિષઉપરલસણવાટીનેલેપકરવો. લસણઉકાળીનેપીવુંઅનેખોરાકમાંલસણખાવું.
*દરેકપ્રકારનીઉધરસઉપરલસણના૨૫ટીપાંદાડમનાશરબતમાંનાખીપીવા.
*હાથ-પગમાંકળતરથતીહોયતોલસણઅનેસૂંઠનેઘીમાંશેકીમધસાથેથોડાદિવસખાવાથીકળતરદૂરથાયછે.
*પ્લુરસીમાંલસણનેપીસીનેસહેજગરમકરીનેદર્દીનેછાતીપરબાંધવાથીપ્લુરસી (ફેફસામાંપાણીભરાવું) જેવાદર્દમાંરાહતથાયછે.
*વ્રણ – ઘામાંજીવડાં, કૃમિથયાહોયતેનાપરલસણવાટીલુગદીકરીલગાડવું.
*ભાંગેલાહાડકાંજલદીસંધાયમાટેલસણનીકળીઓઘીમાંતળીનેખાવાથીફાયદોથાયછે.
*સર્વેપ્રકારનાવાઉપરલસણનીછોલેલીકળીઓતોલા૪અનેશેકેલીહિંગ, જીરુ, સિંધાલૂણ, સંચળ, સૂંઠ, મરી, પીપરએદરેકએકમાસોલઈતેનુંચૂર્ણલસણસાથેઘૂંટીનેતેનીપાવલીભારવજનનીગોળીઓકરીનેએકકળીખાઈતેનાઉપરએરંડાનામૂળનોઉકાળોપીવોતેથીપક્ષઘાત, ઉરૂસ્તંભ, કટિશૂળ, પડખાનુંશૂળ, પેટનાકૃમિ, પેટનોવાયુતેમજસર્વઅંગોનોવામટેછે. ઘણીલસણપ્રિયગૃહિણીઓઅનેકપ્રકારનીરસોઈમાંતેનોઉપયોગકરેછે.
*પંજાબીરસોઈમાંપણલસણનોઉપયોગવધુજોવામળેછે.
*ઘણાલોકોલસણનીચટણીબનાવીઘરમાંરાખતાજહોયછે. લસણનુંઅથાણુંપણસરસબનેછે.
*ઉનાળામાંલસણનોઉપયોગબહુનકરવોજોઈએતેમજમોઢામાંકેહોજરીમાંચાંદા, પેશાબમાંબળતરાહોયકેએવાંબીજાદર્દોમાંલસણનોઉપયોગનકરવો. તેમજઅતિસારવાળા, ગર્ભિણી, રક્તપિતી, ઊલટીવાળાઓનેલસણનઆપવુંજોઈએ. આમ, લસણઅત્યંતઆરોગ્યપ્રદછે.

મરી
પરિચય :
મરીને ‘તીખા’ તરીકેપણઓળખવામાંઆવેછે. તેગુણોમાટેસર્વત્રપ્રસિદ્ઘછે. દરેકઘરમાંમરીનોનિયમિતવપરાશથતોહોયછે. પરદેશોમાંતોમરચાંનોબદલેમરીજવપરાયછે. મરીકાળાંઅનેધોળાંએમબેપ્રકારનાંમળેછે. અર્ધપકવમરીનેઉતારીનેસૂકવવામાંઆવેછે. આવાંમરીકાળાંહોયછે; જયારેતેપૂરેપૂરાંપાકેછેત્યારેઉપરનાંફોતરાંસરળતાથીનીકળીજાયછે. અંદરથીજેમરીનીકળેછેતે ‘ધોળાંમરી’ તરીકેઓળખાયછે. આપણેત્યાંમરીનોવધુવપરાશમુખ્યત્વેપાપડબનાવવામાંથાયછે. તેઉપરાંતકચુંબરમાંપણઆપણેત્યાંઠીકઠીકપ્રમાણમાંવપરાયછે. મીઠાવાળાપાણીમાંઉપલબ્ધલીલાંમરીસીધેસીધાંખાવાનાઉપયોગમાંલઇશકાયછે.

ગુણધર્મ :
મરીતીખાં, તીક્ષ્ણ, અગ્નિ-પ્રદિપક, ઉષ્ણ, કફઅનેવાયુનાશક, ગરમ, પિત્તકારકઅનેરુક્ષહોયછે.
લીલાંમરી :
તીખાં, મધુર, પ્રમાણમાંઓછાંતીક્ષ્ણઅનેઉષ્ણ, સારક, ભારે, કફનાશકઅનેરસાયણછે. તેપિત્તકારકનથી.

ઉપયોગ :
(૧) ધોળાંમરીનાબે-ત્રણદાણાદરરોજગળવાથીતેરોગનોસામનોકરેછેઅનેરોગથયોહોયતોતેનેવધતોઅટકાવેછે.
(૨) સળેખમઅનેખાંસીઉપર : નાનીઅર્ધીચમચીમરીનુંચૂર્ણઘીઅનેસાકરસાથેલેવું.
(૩) શ્ર્વાસનીતકલીફઉપર : પંદરેકમરીનાદાણાનુંચૂર્ણમધમાંદિવસમાંબેવખતલેવું.
(૪) તાવઉપર : મરીઅનેકરિયાતાનુંચૂર્ણદિવસમાંબેવખતપાણીસાથેલેવું. એક-બેદિવસમાંતાવઊતરીજશે. તાવનુંજોરવધારેહોયતોઆચૂર્ણદિવસમાંત્રણ-ચારવખતગરમપાણીસાથેલેવું.
(૫) તાવઉપરબીજોઇલાજ : તુલસીનાંપાનનોરસઅનેમરીનુંચૂર્ણદિવસમાંબેવખતલેવું.
(૬) ઊલટીઉપર : નાનીઅર્ધીચમચીમરીનુંચૂર્ણથોડુમીઠુંનાખીનેલેવું. (૭) મરડાઉપર : મરીનુંચૂર્ણછાશમાંલેવું.
(૮) આંજણીઉપર : મરીનાચૂર્ણનેબારીકલીસોટીઆંજણીનાઉપરલગાડવું. (૯) વાતરોગથીશરીરજકડાઇજાયત્યારે : મરીનાચૂર્ણનેબારીકવાટીશરીરપરતેનોલેપકરવો.
(૧૦) માથાનાદુખાવાઉપર : મરીવાટીનેકપાળપરલેપકરવો.
(૧૧) શીતપિત્ત (એલજી) ઉપર : મરીનેબારીકવાટીતેનોલેપકરવો.
(૧૨) સ્વરભંગઅથવાઅવાજબેસીજવો : જમ્યાપછીમરીનુંચૂર્ણઘીસાથેલેવું.
(૧૩) વાયુનીતકલીફનથાયતેમાટે : મરીનુંચૂર્ણલસણસાથેભેળવીનેલેવું.
(૧૪) દરેકજાતનાતાવઉપર : મરીનુંચૂર્ણએકચમચીબેગ્લાસપાણીઅનેબેચમચીસાકરભેળવીઉકાળવામૂકવું. એકઅષ્ટમાંશ (૧/૮) બાકીરહેત્યારેઉતારીલેવું. આઉકાળોપીવાથીતાવઊતરેછે; જરૂરપડેતોબીજાદિવસેપણઆઉકાળોલેવો.

તજ
પરિચય :
તજએએકતેજાનોછે. પ્રત્યેકઘરમાંઅવારનવારતેનોજુદોજુદોઉપયોગથતોહોયછે. તજએ ‘તજ’ નાજનામથીઓળખાતાઝાડનીછાલછે. પાતળીતજસારીગણાયછે.
ગુણધર્મ :
તજતીખી, મીઠી, કંઠનેસુધારનાર, લઘુ, રુક્ષ, સહેજકડવી, કિંચિત્ગરમઅનેપિત્તકરછે. તેકફ, વાયુ, હેડકી, ઉધરસ, ઊલટી, હ્રદયરોગ, ખરજ, આમ, પીનસ (નાકમાંથતોએકરોગ), ધાતુવર્ધક, સ્તંભક, તૃષાશામકઅનેમુખદોષનાશકછે. તેઉપરાંતગર્ભાશયનીઉત્તેજકઅનેસંકોચકહોવાથીસુવાવડપછીલેવાથીગર્ભાશયનેદરેકપ્રકારેસામાન્યબનાવેછે. તેદરેકપ્રકારનાતાવનેમટાડીશરીરનેદોષમુકતકરેછે. તેસિવાયહ્રદયમાટેપણતેહિતકારીઅનેઉતેજકછે. તેહ્રદયનીદુર્બળતાદૂરકરીતેનેમજબૂતબનાવેછે.

ઉપયોગ :
(૧) દુખતાદાંતઉપર : તજનાતેલનાંથોડાંટીપાંપોલ (રૂ) પરલઇતેપોલદિવસમાંબે-ત્રણવારલગાડવું.
(૨) શરદીઉપર : તજ, મરીઅનેઆદુનારસમાંતજઅનેમરીનુંચૂર્ણનાખીતેરસદિવસમાંબેવખતપીવો.
(૩) અલ્પમાત્રામાંતેનુંસેવનકરવાથીતેવીર્યવર્ધકઅનેવાજીકરસાબિતથાયછે, પરંતુવધુમાત્રામાંલેવાથીવીર્યનાશકઅનેનપુંસકતાલાવનારહોઇસમજીનેતેનોઉપયોગકરવો.
(૪) થોડાપ્રમાણમાંલેવાથીહ્રદયમાટેઉત્તેજકઅનેપૌષ્ટિકહોવાથીતેહ્રદયનેમજબૂતબનાવેછે.
(૫) થોડાપ્રમાણમાંલેવાથીઅનિદ્રાનીતકલીફમટેછે.
(૬) થોડાપ્રમાણમાંલેવાથીપેટનુંશૂળમટેછે.
(૭) તજનોઉકાળોપીવાથીઊલટીનીતકલીફમટેછે.
(૮) તજસ્ત્રીઓનીમાસિકતકલીફમાંઉપયોગીછે. ગર્ભાશયનુંશોધનકરીતેનુંફરીથીવ્યવસ્થિતસંકોચનકરવામાંતજમદદરૂપથાયછે.


કોકમ
પરિચય :
કોકમપણઆમલીનીજેમરસોઇનેસ્વાદિષ્ટબનાવેછે. તેઆમલીનાજેટલુંનુકસાનકર્તાનથી. કોકમનીબેજાતછે. કાળાંઅનેસફેદ. કાળાંકોકમઓછાપ્રમાણમાંનુકસાનકર્તાછેપણઆમલીજેટલાંનહિ. સફેદકોકમકોકમનાંફૂલતરીકેઓળખાયછે. તેકાળાંકોકમકરતાંવધુનુકસાનકર્તાછે.

ગુણધર્મ :
કોકમમધુર, રુચિકર, ગ્રાહક, તીખાં, લઘુ, ઉષ્ણ, ખાટાં, તૂરાં, રુક્ષ, અગ્નિદીપક, પિત્તકર, ગુરુ, કફકારકછે. તેહ્રદયરોગઘહરસ, વાયુગોળો, કૃમિ, ઉદરશૂળવગેરેમાંફાયદાકારકછે.

ઉપયોગ :
(૧) શીતપિત્તઉપર : કોકમનાપાણીમાંજીરુંઅનેસાકરનાખીનેપીવું.
(ર) અમ્લપિત્ત (એસિડિટી) : કોકમ, એલચીઅનેસાકરએત્રણેવસ્તુનેવાટીચટણીબનાવીદિવસમાંબેવખતએક-એકચમચીખાવી.
(૩) ઠંડીઋતુમાંહોઠફાટેત્યારેતેપરકોકમનુંતેલચોપડવું. તેસફેદરંગનુંઅનેથીજેલુંહોયછે. હાથઅનેપગમાંબળતરાથતીહોયતોપણકોકમનુંતેલચોપડવાથીફાયદોથાયછે.
(૪) અપચાઉપર : ખોરાકમાંકોકમનુંપ્રમાણથોડુંવધારવું.
(૫) આંતરડાનોસડો, મરડોઅનેસંગ્રહણીમાંપણકોકમનોઉપયોગવધારવાથીફાયદોથાયછે. ફેફસાંનીતકલીફમાંપણભોજનમાંકોકમનુંપ્રમાણથોડુંવધારવું.
(૬) પિત્ત, દાહઅનેતરસઉપર : કોકમનેવાટી, પાણીજેવુંબનાવીનેગાળીલેવું. ત્યારપછીજોઇતાપ્રમાણમાંસાકરનાખવી, કોકમનુંઆશરબતદિવસમાંબેવખતસવારેઅનેસાંજેપીવું.



ઉત્તમટોનિકગાજર
શિયાળાનુંઉત્તમટોનિકએટલેગાજર. શિયાળામાંપુષ્કળપ્રમાણમાંલાલગાજરમળતાહોયછે. ગાજરમાંવિટામિનએઅનેબીજાંઅનેકપોષકતત્વોરહેલાંછે. ગાજરસ્વાસ્થ્યમાટેખૂબજફાયદાકારકછે. ગાજરમાંથીઅનેકવાનગીઓબનેછે. ગાજરનોહલવોતોખૂબજટેસ્ટીલાગેછેગાજરનુંકચુંબરપણખૂબજસરસલાગેછે. બિરિયાનીપુલાવમાંપણગાજરનોઉપયોગથાયછે. આમઅનેકપ્રકારેગાજરઉત્તમછે. ગાજરશરીરનેશક્તિ, ઉષ્માઅનેપોષણમળેછે.
લાંબાસમયથીમાંદારહેલાઅશક્તદર્દીઓમાટેગાજરઉત્તમછે. મંદથઈગયેલીપાચનશક્તિનેફરીથીકાર્યશીલબનાવવાઅડધાથીમાંડીનેચારગ્લાસજેટલોગાજરનોરસદિવસમાંત્રણથીચારવખતપીવડાવીશકાયછે. તેનાથીપાચકશક્તિવધેછે. લોહીબગાડનેકારણેચામડીનારોગજેવાકેદાદર, ખસ, ખરજવું, શીળસમાંગાજરનોરસઉત્તમકામઆપેછે. ગાજરપચવામાંહલકાઅનેફાઈબ્રોઈડહોવાનેકારણેમળઅનેવાયુનેનીચેધકેલેછેજેથીકબજિયાતપરગાજરઉત્તમછે.
લાંબોસમયસુધીગાજરનારસનુંસેવનનિસ્તેજ, રુક્ષત્વચાનેચમક્દાર, સુંવાળીબનાવેછે.
જુનાખરજવાપરગાજરનેછીણીનેતેનીલુગદીબાંધવાથીખરજવુંમટેછે.
ગાજરનુંસેવનસ્ત્રીનુંમાસિકનિયમિતબનાવેછેઅનેગર્ભાશયનુંસંકોચનકરેછે.
બાળકોનુંપાચનસુધારી, ભૂખઉઘાડેછે. લોહનુપ્રમાણવધારેછે.
આંખોમાટેગાજરઉત્તમછે.
ગાજરનારસનેઆદુ-લીંબુનારસસાથેલઈશકાયછે.
તાજાફળોજેવાંકેમોસંબી, નારંગી, આંબળા, દ્રાક્ષ, સફરજનનાંરસસાથેગાજરનાંરસનેભેળવીનેપણપીશકાયછે.
દિવસમાંબેકેત્રણવખતગાજરનોરસપીવાથીશરીરનેનુકશાનકારીનથીપરંતુતેનોવધુપડતોઉપયોગનુકશાનકારકછે.





જાયફળ
પરિચય :
જાયફળએએકતેજાનો (ગરમમસાલો) છે. રસોડામાંતેઅગત્યનુસ્થાનધરાવેછે. તેનાવગરરસોડામાંઅધૂરપલાગે. તેનાવગરચાલતુંનથી. જાયફળપોતાનીમાદકસુગંધમાટેજાણીતુંછે.
ગુણધર્મ :
જાયફળતૂરું, તીખું, વૃષ્ય, દીપક, અલ્પમાત્રામાંકડવું, લઘુ, ગ્રાહક, હ્રદ્ય, ગરમ, કંઠમાટેહિતકર, મુખદુર્ગંધનુંશમનકરનાર, કૃમિનાશક, ખાંસી, ઊલટી, દમઅનેપીનસમાંલાભદાયક, રુચિકર, ક્રાંતિવર્ધક, વાતહર, ઉત્તેજકઅનેવધુપ્રમાણમાંમાદકછે.
ઉપયોગ :
(૧) માથાનાદુખાવાઉપર : જાયફળઘસીનેકપાળેલેપકરવો.
(ર) અનિદ્રાઉપર : જાયફળઘીમાંઘસીનેપાંપણપરચોપડવુંઅનેથોડુંચાટવું.
(૩) બાળકોનેશરદીનાઝાડાથતાહોયતોગાયનાઘીમાંજાયફળતથાસૂંઠઘસીનેચટાડવું.
(૪) શરદીઅનેસળેખમઉપર : જાયફળઘસીનેમાથાપરતથાનાકપરલેપકરવો.
(૫) હેડકીઅનેઊલટીઉપર : જાયફળદૂધમાંઘસીનેતેદૂધપીવું.
(૬) જુવાનીમાંમોઢાપરથતાખીલઉપર : દૂધમાંઘસીનેતેદૂધગાલપરચોપડવું.
(૭) ઝાડોનઊતરેત્યારે : લીંબુનારસમાંજાયફળનોઘસારોપીવો.

કોથમીર
જે ન ખાય કોથમીર, એ છે અક્કલનો ઓથમીર
પરિચય :
કોથમીર એ ધાણાની પ્રાથમિક અવસ્‍થા છે. કોથમીરથી આપણે સહુ સારી રીતે પરિચિત છીએ. દરરોજ આવતા લીલાં મસાલામાં કોથમીર મુખ્‍ય હોય છે. દાળ, કઢી વગેરે વ્‍યંજનો જરૂરી મસાલા નાખીને સ્‍વાદિષ્‍ટ બનાવી શકાય; પરંતુ વ્યંજન ચૂલા પરથી નીચે ઉતાર્યા પછી તેમાં કોથમીર સમારીને નાખવી. કોથમીર નાખવાથી તેની સુગંધ આખા રસોડામાં ફેલાઇ જાય છે અને મગજને તાજગી મળે છે.

ગુણધર્મ :
કોથમીર તૂરી, સ્નિગ્‍ધ, મૂત્રલ, હલકી, કઠણ, તીખી, જઠરાગ્નિપ્રદીપક, પાચક, તાવનાશક, રુચિકર, ઝાડાને રોકનાર, ત્રિદોષનાશક અને પાચનને અંતે મધુર છે. તે તરસ, બળતરા, ઊલટી, શ્ર્વાસ, ખાંસી મટાડનાર, કૃમિનાશક, દુર્બળતા દૂર કરનાર, પિત્તનાશક, શરીરની તજા ગરમી મટાડનાર તેમજ ચક્ષુષ્‍ય છે.

ઉપયોગ :
(૧) આંખ આવે (લાલ થાય) ત્‍યારે કોથમીર વાટીને તેના તાજા રસનાં બે-બે ટીપાં આંખમાં નાખવાં. કોથમીર સ્‍વચ્‍છ લેવી. મરચાંની સાથે પડેલી કોથમીર ન લેવી.
(ર) નજર ઓછી થતી હોય ત્‍યારે – આંખમાં દરરોજ બે-બે ટીપાં સવારે અને રાતે નાખવાં. ટીપાં નાખવાથી થોડી બળતરાં થશે, પરંતુ તે સહન કરવી.
(૩) આંખો દુખતી હોય અને આંખોમાં ખંજવાળ આવતી હોય ત્‍યારે તેમજ ફૂલા અને ખીલની તકલીફમાં પણ કોથમીરનો રસ હિતકર છે.

જીરુ
પરિચય :
જીરુંરસોડાનોએકઅતિઉપયોગીમસાલોછે. જીરાનાત્રણપ્રકારછે : (૧) સફેદજીરું, (ર) શાહજીરુંઅને (૩) કલોંજીજીરું. અહીંસફેદજીરાનીજચર્ચાકરવામાંઆવીછે. આજજીરાનોમસાલાતરીકેઉપયોગથાયછે. ત્રણેજીરાનાગુણલગભગસરખાછે. ચોથુંજીરું ‘ઓથમીજીરા’ તરીકેઓળખાયછે. તે ‘ઇસબગોળ’ છેઅનેઔષધતરીકેવપરાયછે. તેનેમસાલાસાથેકોઇનિસબતનથી. તેઉપરાંતએકપદાર્થશંખજીરાતરીકેવપરાયછે, તેનેપણજીરાસાથેકોઇનિસબતનથી. તેએકપ્રકારનોપથ્થરછે. તેઅતિમૃદુ, મુલાયમઅનેસુંવાળોહોયછે. તેકેરમબોર્ડઉપરપાઉડરતરીકેછાંટવાનાકામમાંઆવેછે.
ગુણધર્મ :
તેતીખું, દીપન, ઠંડુંઅનેલઘુછે. તેએસિડિટીમટાડનાર, ભૂખલગાડનાર, રુચિજગાડનાર, મંદાગ્નિપ્રદીપ્તકરનાર, શરીરનીખોટીગરમીદૂરકરનારતેમજઝાડાઅનેઅજીર્ણનેરોકનારછે. તેપેટનોઆફરોઅનેવાયુગોળોદૂરકરેછે, ઊલટીઅનેમોળઅટકાવેછે, ભૂખપ્રદીપ્તકરેછે. બળઅનેશકિતવધારેછે, તેમજચક્ષુષ્યછે. આમ, સમગ્રપાચનતંત્રનાઅવયવોનેતેબળઆપેછેઅનેમજબૂતબનાવેછે.
ઉપયોગ :
(૧) દરરોજસવારેનરણેકોઠેએકનાનીચમચીજીરાનોપાઉડરપાણીસાથેલેવાથીતંદુરસ્તીજળવાયછે.
(ર) દરરોજરાતેસૂતીવખતેએકનાનીચમચીજીરાનોપાઉડરલેવાથીઆંતરડામાંસડોહોયતોતેમટાડેછે. રાતનુંજમવાનુંબનેતેટલુંજલદીપતાવવું. મળઢીલોઆવતોહોયતોજીરાનાસેવનથીબંધાઇનેઆવેછે, તેમજપેટમાંભરાઇરહેલાવાયુનેપણતેછૂટોકરેછે. સાથેસાથેઆંતરડામાંભરાઇરહેલાઉપદ્રવીજંતુઓનોપણનિકાલકરેછે.
(૩) છાતીનીબળતરાઉપર : જીરાઅનેધાણાનુંચૂર્ણસાકરસાથેદિવસમાંબેવખતલેવું.
(૪) ધાવણઓછુંઆવતુંહોયતો : દરરોજદિવસમાંબેવખતજીરાનુંચૂર્ણલેવું.
(૫) જીરાઅનેસાકરનુંચૂર્ણસપ્રમાણલેવાથીરકતપ્રદરઅનેલોહીવામટેછે.
(૬) જીરાનાપાઉડરસાથેઅલ્પપ્રમાણમાંહિંગભેળવીનેઆપવાથીપણપેટમાંનોવાયુનોભરાવોદૂરથાયછે.
(૭) ભોજનકર્યાપછીજીરાનાચૂર્ણસાથેમરીનુંચૂર્ણસિંધવસાથેછાશમાંલેવાથીહરસમાંફાયદોથાયછે.
(૮) દરરોજસવારેઅનેરાતેએક-એકચમચીજીરાનોપાઉડરલેવાથીજીર્ણજ્વર(તાવ) માંફાયદોથાયછે.
(૯) આંખોનીબળતરાઉપર : જીરાનુંચૂર્ણમેળવેલાપાણીથીદિવસમાંબેવખતઆંખોધોવી.

રીંગણા
આપણાંશાકભાજીઓમાંરીંગણાંકેવંતાકનુંએકખાસમહત્વછે. રીંગણાંશિયાળુશાકછે. રીંગણનેશાકનોરાજાકહેછે. એનીસ્વાદપ્રિયતાઅનેગુણોશિયાળાનીઋતુપૂરતાંજમર્યાદિતછે. ઉનાળામાંતેરીંગણાંનાંગુણઅનેસ્વાદબદલાયછે.
આપણેત્યાંદિવાળીપહેલાંરીંગણાંનખાવાનોધાર્મિકખ્યાલછે, જેઆરોગ્યનીર્દષ્ટિએલાભપ્રદછે. શરદઋતુ (ભાદરવો-આસો)માંઆપાણાંશરીરમાંસ્વાભાવિકજપિત્તદોષનોપ્રકોપથાયછે. રીંગણાંગરમહોવાથીઆશરદઋતુમાંખવાયતોતેગરમીનાંદર્દોકરેછે. વસંતઋતુ (કારતક-માગશર)માંબહારઠંડીપડેછેત્યારેખાવાથીશરીરમાંગરમાવોઆપનારરીંગણાંસેવનલાભપ્રદબનેછે. એકવૈદ્યકવિએરીંગણાંનાંશાકનીઅતિશયપ્રશંસાકરતાંલખ્યુંછેઃવંતાક (રીંગણ) વિનાનુંભોજનધિક્છે. ડીંટડુંહોયપણશાકજોતેલથીભરપૂરનહોયતોતેવુંશાકધિક્છે. ડીંટડાવાળુંતથાભરપૂરતેલવાળુંરીંગણનુંશાકહોયપણજોતેહિંગથીવઘાર્યુંનહોયતોતેધિક્છે.‘
ગોળરીંગણાંનેઆપણેત્યાં ‘ભુટ્ટા‘ કહેછેઅનેચીકુજેવડાંમોટાગોળરીંગણને ‘રવૈયાંઐકે ‘ડેંટા‘ કહેછે. રીંગણાંમાંકાંટાવાળીઅનેકાંટાવિનાનીએમબેજાતોથાયછે. કાંટાવાળાંરીંગણાંનાડીંટાંઉપરકાંટાહોયછે. રીંગણનાછોડઉપરભોરિંગણીનાજેવાંરીંગણીરંગનાફૂલઆવેછે. છોડપરફૂલઅનેફળવર્ષમાંઘણીવારઆવેછે.
ઓષધપ્રયોગો
વાળો (નારુ) : રીંગણશેકીને, તેમાંદહીંમેળવી, વાટીને (કેદહીંમાંભરતકરીને) વાળાઉપર૭દિવસબાંધવાથીવાળોમટે.
પેટમાંભાર : રીંગણનાશાકમાંલસણ, આદુ, લીલાંમરચાં, કોથમીરઅનેઅન્યગરમમસાલોસારીરીતેનાખી, શાક-દાળ-ભાતકેખીચડીતેસાથેખાવુંઅથવાવંતાકશેકીતેમાંસાજીભારનાખીપેટઉપરબાંધવા.
અંડકોષ : રીંગણાંનામૂળપાણીમાંઘસીનેઅંડકોષપરલેપકરવો.
અનિદ્રા : સાંજેરીંગણાં (ભુટ્ટા) અંગારામાંશેકી, મધમાંકાલવીનેરોજખાવાથીશાંતનિદ્રાઆવેછે. અથવારીંગણાંનોઓળોવધુઘીકેતેલમાંબનાવીરાતનાભોજનસાથેખાવોઅથવારીંગણાંનેડુંગળીનુંશાકખાવું.
મંદાગ્નિ : આમદોષ-રીંગણાંનીસાથેપાકાંટામેટાં, આદુ, લીલાંમરચાં, કોથમીરતથાગરમમસાલોસારીરીતેનાખી, તેલમાંરાઈ-મેથી-હીંગનોવઘારકરીબનાવેલુંશાકદાળ-ભાતકેખીચડીસાથેખાવું.
બરોળવધવી : જીર્ણમેલેરિયાતાવનેકારણેઘણીવારબરોળ (સ્પલીન) વધીજાયછે. એસ્થિતિમાંરીંગણાંનોઓળો, તેલ-ગોળતથામીઠાનીજગ્યાએ, નવસારનાખીબનાવીખાવાથીલાભથાયછે.
અલ્પાર્તવ-પીડિતાર્તવ : જેબહેનોનેદરમહિનેખુલાસાથીમાસિકસ્ત્રાવનથતોહોયકેપીડાસાથેમાસિકઆવતુંહોયતેમણેરીંગણાંનાશાકમાંદહીંમેળવીનેખાવુંજોઈએ. આવુંશાકવધુતેલ, ગોળઅનેગરમમસાલોનાખીબનાવવુંજોઈએઅનેતેમાસિકના૩-૪દિવસેખાસલેવુંજોઈએ. પણગરમપ્રકૃતિવાળીસ્ત્રીઓએઆપ્રયોગનકરવો.
પથરી : રીંગણાંનુંશાકખાવાથીપેશાબનીછૂટથાયછે, શરૂઆતનીનાની (ફરજકેવાતજ) પથરીઓગળીજાયછે.
હેડકીઅનેશ્વાસ : તેલ, દહીંતથાગરમમસાલોસારીરીતેનાખીબનાવેલરીંગણાંનુંશાકજવકેઘઉંનીરોટલીકેભાખરીસાથેખાવું.
હરસ (જન્મનાં) : રીંગણાંનેસુવાનાક્ષારનાપાણીમાંસિજાવી, પછીતેનેઘીમાંસાંતળી, જરૂરીમસાલોતથાગોળનાખીશાકબનાવીભરપેટખાવું. ઉપરથીમોળીમીઠીછાશપીવી. પ્રયોગશિયાળામાંકરવાથીજન્મથીથયેલાહરસમાંવર્ષભરકેકાયમીરાહતથઈજાયછે.
પક્ષાઘાત-રાંઝણ : દીવેલતેલમાંરીંગણાંનુંશાકગરમમસાલો-ગોળનાખીબનાવીનેતેનેરાઈ-મેથી-હીંગથીવઘારીનેરોજખાવાથીઆબંનેદર્દમાંલાભથાયછે.
મોચ-ચોટનીપીડા : રીંગણાંનેશેકી, તેમાંહળદરતથાડુંગળી (બાફીને) વાટી, માર-ચોટનીજગ્યાપરગરમલેપકરવાથીલાભથાયછે. તેસાથેરીંગણાંનુંશાકતથાગોળનાખીબનાવીનેખાવું.
વધુપરસેવો : કાચાંરીંગણાંનોરસકાઢી, શરીરપરચોપડવાથીવધુપડતોપરસેવોનીકળવોબંધથાયછે.
ધંતૂરાનુંઝેર : કાચાંરીંગણાંનોરસ૩૦-૪૦ગ્રામકાઢી, ધંતૂરાનાઝેરનાદર્દીનેદિનમાં૩-૪વારપાવાથીઝેરનાબૂદથાયછે.

ગુણકારીગંઠોડા(પીપરીમૂળ)
દેશીઓસડિયાથીપરિચિતગૃહિણીઓનારસોડામાંગંઠોડાકેપીપરીમૂળહોયજછે. ગંઠોડાએલીંડીપીપરનામનીવનસ્પતિનામૂળિયાનીગાંઠછે. આપણાઘણાંકુટુબોમાંશરદી, ઉધરસમાંગંઠોડાનીરાબપીવાયછે. ગંઠોડાચા- શાકનાગરમમસાલામાંપણવપરાયછે. આયુર્વેદનીશરદી, વાયુનીદવાઓમાંગંઠોડાવપરાયછે.
છોટાનાગપુરનાપ્રદેશમાંબહેનોનામાસિકસ્ત્રાવનીગરબડમાંતથાશરદીનાવિકારોમાંગંઠોડાનોઉકાળોગોળનાખીપીવાયછે. પ્રસૂતાસ્ત્રીઓનાપહોળાથયેલાગર્ભાશયતથાયોનિમાર્ગનેમૂળસ્થિતિમાંલાવવામાટેઘી- ગોળમાંકરેલીગંઠોડાનીરાબઉમદાટોનિકજેવુંકામકરેછે.જેપ્રસૂતાબહેનોનીપ્રસૂતિથઈજાયપણપછીઓરનપડેતોતેપડવામાટેગંઠોડાનોઉકાળોગોળનાખીઆપવાથીઓરબહારઆવીજાયછે.
અનિદ્રાઃ ખૂબવિચાર, વાયુકેવૃધ્ધાવસ્થાનેકારણેવાયુવધીજવાથીરાતનીઊઘઊડીજાયત્યારેગંઠોડાનુંચૂર્ણ૨ગ્રામજેટલુંગોળતથાઘીસાથેખાવુંઅથવાદૂધમાંખાંડતથાગંઠોડાનાંખીઉકાળીનેપીવાથીઊંઘસારીઆવેછે.

કફનીઉધરસઃ ગંઠોડાસૂંઠઅનેબહેગંદળનુંચૂર્ણબનાવીરોજમધમાંચાટવાથીશરદી, કફનીઉધરસમટેછે. ટાઢિયો

તાવઃગંઠોડાનુંચૂર્ણએકથીબેગ્રામજેટલુંમધમાંચાટીનેઉપરથીગરમદૂધપીવાથીતાવમટેછે.

અમ્લપિતઃ ગંઠોડા૨ગ્રામતથાસાકર૪-૫ગ્રામમેળવીસવાર-સાંજખાવાથીશ્વાસનુંદર્દશમેછે.

શ્વાસઃ પીપરીમૂળખરલમાં૨૪કલાકસુધીસતતઘૂંટીલઈ, શીશીભરીલો. તેમાંથી૨ગ્રામદવામધમાંરોજસવાર- સાંજખાવાથીશ્વાસનુંદર્દશમેછે.

ઊલટીઃ પીપરીમૂળતથાસૂંઠસમાનભાગેલઈચૂર્ણબનાવી૨થી૩ગ્રામજેટલુંમધસાથેલેવાથીમટેછે.

હ્રદયરોગઃ પીપરીમૂળતથાએલચીબન્નેસમાનભાગેલઈચૂર્ણકરી૩ગ્રામજેટલીદવામધસાથેલેવાથીકફજન્યહ્રદયરોગમટેછે.

સોજાઃ શરીરનાકોઈપણઅંગનાવાયુકેકફનાસોજાપરપીપળીમૂળનેપાણીસાથેવાટીગરમકરીનેલેપકરવોતેમજગંઠોડૉદેવદાર, ચિત્રકઅનેસૂંઠનાખીગરમકરેલુંપાકુંપાણીજખાવા- પીવામાંવાપરવું
ધાવણવધારવાઃ ગંઠોડાઅનેકાળામરીપાણીસાથેબારીકવાટીનેતેદૂધમાંમેળવી (ખાંડનાખી) માતાનેરોજપીવડાવવાથીતેનાધાવણમાંવધારોથાયછે.
નોંધઃ ગંઠોડામોટીવયનામાણસોનેલેવાનીમાત્રા૧થી૨ગ્રામછે. તેગરમહોઈપિત્તપ્રકૃતિવાળાનેમાટેસેવનહિતાવહનથી. તેનેત્રદ્રષ્ટિઅનેવીર્યઘટાડનારછે.

ગુણધર્મો
આયુર્વેદનામતેગંઠોડાકેપીપરીમૂળસ્વાદમાંતીખા, તીક્ષ્ણ, ગુણમાંલૂખા (રુક્ષ) ગરમપિતદોષકરનાર, આમકફતથાવાયુદોષમટાડનારભૂખતથારુચિવધારનાર, ઝાડાનેભેદનારઅનેપેટનાં (અજીર્ણવાયુના) દર્દો, આફરો, બરોળ, ગોળો, કૃમિઘદમ, શ્વાસ, ક્ષય, મગજનીનબળાઈ, ગાંડપણ, વાયુપ્રકોપ, પ્રસૂતાનેથયેલ (સૂતિકા) રોગ, માસિકસાફનઆવવું, અનિદ્રા, ઉધરસ, શ્વાસઅનેવાયુહર, ઉત્તેજક, ઝાડોસાફલાવનાર, રકતશુધ્ધિલાવનારછે. તેવનજીકરઅનેસૂતિકારોગમટાડનારછે.


ગુણકારી લીમડો
•થોડાપાણીમાંલીમડાનાંપાનઉકાળીનેકડક "ચા" બનાવીનેનાહવાનાપાણીનીબાલદીમાંઉમેરીને (થોડાંટીપાંરોઝવોટરનાઉમેરવાં) નાહવાથીચામડીનારોગોથતાનથી.
•પગનીપાનીકેએડીઓનાદુખાવામાંલીમડાનોકડકઉકાળોબનાવીનેહૂંફાળોથવાદઈનેતેમાંપગબોળવા.
•નારિયેળતેલમાંલીમડાનુંતેલઉમેરીનેવાળમાંનાખવાથીખોડો, જૂવગેરેવાળનીસમસ્યાનાશપામેછે. આતેલઅઠવાડિયેએકવાર, એમત્રણઅઠવાડિયાંસુધીકેજરૂરલાગેત્યાંસુધીનાખવું.
•વેસેલીનમાં૧:૫નાપ્રમાણમાંલીમડાનુંતેલઉમેરીનેશરીરપરલગાડવાથીમચ્છરોદૂરભાગેછે. તેઉપરાંતચામડીનાંદર્દો, નાના-મોટાઘાકેથોડુંદાઝયાહોયતેનાપરફાયદાકારકછે.
•ગળાનોસોજોકેશરદીહોયતોલીમડાનાં૨થી૩પાનનાખીનેઉકાળેલાહૂંફાળાપાણીથીકોગળાકરવા, એન્ટીબાયોટિકદવાનીજરૂરનહીંપડે.
•ખીલ-ફોડલીઓપરલીમડાનાપાઉડરનેપાણીમાંકાલવીનેલગાડવો.
•સાઈનસનીતકલીફમાંલીમડાનુંતેલનેઝલડ્રોપ્સતરીકેવાપરીશકાયછે. (સવાર-સાંજબેટીપાં).
•સારામાંસારીઅનેસસ્તીબાયોપેસ્ટિસાઈડછે.
•કાનમાંદુખાવોહોયતોઉકાળેલાલીમડાનાંહૂંફાળાપાણીનાંટીપાંકાનમાંનાખવાંલીમડાનાતેલનાંટીપાંપણનાખીશકાય.
•આજકાલફેલાતાચિકનગુનિયાજેવાતાવમાંપણલીમડોતથાઘીલોયનેવાટીનેપીવાથીઅકસીરઈલાજથાયછે. શ્રીરામદેવજીમહારાજ (યોગશાસ્ત્રી) પણચિકનગુનિયાનાતાવમાંઆઈલાજનેઅકસીરગણાવેછે.
•લીમડાનીડાળીઓનાંદાંતણકરવાથીદાંતનોસડોઅટકાવીશકાયછે.
•સૂકાપાનઅનાજમાંરાખવાથીઅનાજમાંપડતીજીવાતઅટકાવાયછે, પરંતુદરત્રણથીચારમહિનેઆપાનબદલવાંજરૂરીછે.
•લીમડાનોરસગૂડીપડવાનેદિવસેપીવાનુંમાહાત્મ્યછે. એનાથીતાવ-શરદીજેવાચૈત્રમહિનાનારોગોથીબચીશકાયછે.
•લીમડાનાંપાંદડાનોધૂપકરીનેમચ્છરોભગાવીશકાયછે.
•તેલનોદીવોકરોતોતેતેલમાંલીંબોળીનુંતેલથોડુંઉમેરવાથીપણમચ્છરોદૂરભાગેછે.
•લાંબીમાંદગીમાંસૂઈરહેવાથીપડતાંચામઠાંનેલીમડાનીપથારીદ્વારાઅટકાવીશકાયછે. (ચાદરનીનીચેલીમડાનાંપાનપાથરીનેપથારીકરવી)

દાઝ્યા પર લગાડવાનીદવા
•દાઝેલાઘાઉપરકકડાવેલુંતેલચોપડવાથીખૂબફાયદોથાયછે.
•દાઝેલાઘાપરતરતજકોપરેલઅથવાબટાટોકાપીઘસવાથીફોલ્લોથશેનહિ.
•દાઝેલાઘાપરમેંદીનાપાનનેવાટીપાણીસાથેપીસીનેલગાડવાથીઆરામથાયછે.
•દાઝેલાઘાઉપરપાકાકેળાંનેબરાબરમસળી, ચોંટાડી, પાટોબાંધવાથીતરતજરાહતઅનેઆરામથાયછે.
•દાઝેલાઘાપરતુલસીનોરસઅનેકોપરેલઉકાળીનેચોપડવાથીદાઝેલાનીબળતરામટેછેતથાફોલ્લાજખમઝડપથીરુઝાઈજાય.
•ગરમપાણીકેવરાળથીદાઝીજવાયતોતેભાગપરચોખાનોલોટછાંટવાથીખૂબઆરામથાયછે.
•જખમ, ઘા, ગૂમડાં, ચાંદા, શીતળાજેમાંબહુબળતરાથતીહોયતોતેમાંચોખાનોબારીકલોટ-પાઉડરનીજેમચાંદાપરલગાડવાથીદાહ, બળતરામટેછે.
•દાઝેલાઘાપરછૂંદેલોકાંદોતરતજલગાડવાથીઝડપથીરાહતથાયછે.
•દાઝ્યાઉપરફોલ્લાપડ્યાપહેલાંકાચાબટાટાલઈપથ્થરપરલસોટીતેનોલેપલગાવીદેવો. આનાથીદાઝ્યાનીવેદનાઅનેબળતરાસમીજાયછેઅનેફોલ્લાથતાનથીનેડાઘપડતાનથી. દિવસમાંત્રણ-ચારવારઆલેપકરવો.
•વડનાંપાનનેગાયનાઘીમાંવાટીનેબળેલાભાગઉપરતેનોલેપકરવાથીતરતબળતરામટેછે.
•દાઝ્યાઉપરકેરોસીનલગાડવાથીઘણીરાહતથાયછેતથાજલદીરૂઝઆવેછે.
•દાઝ્યાનાફોલ્લાઉપરપ્રથમછાશરેડવીઅથવાઠંડુંપણીરેડવું. કુંવારપઠાનીછાલકાઢીનેઘાટોરસદાઝ્યાઉપરલગાડતારહેવો. આનાથીબળતરાઓછીથાયછેઅનેજલદીરૂઝઆવેછે.
•ચણાનાલોટનુંપાતળુંદ્રાવણદાઝ્યાઉપરસારુંકામકરે

ખરજવું, ખસ, ખૂજલી, દરાજ
•ગાજરનેવાટીતેમાંથોડુંમીઠુંનાખીગરમકરીખરજવાઉપરબાંધવાથીખરજવુંમટેછે.
•ખારેકઅથવાખજૂરનાઠળિયાનેબાળીતેનીરાખકપૂર અનેહિંગસાથેમેળવીખરજવાપરલગાડવાથીખરજવુંમટેછે.
•કળીચૂનોઅનેપાપડખારમેળવીપાણીમાંભીંજવીખરજવાઉપરલગાડવાથીખરજવુંમટેછે.
•તાંદળજાનીભાજીનારસમાંસાકરમેળવીનેપીવાથીખસમટેછે.�
•કાંદાનોરસખરજવાઉપરલગાડવાથીખરજવુંમટેછે.�
•બટાટાબાફીતેનાકટકાકરીસહનથાયતેવાગરમાગરમખરજવાઉપરબાંધવાથીખરજવુંમટેછે.�
•ખરજવાઉપરલીમડાનાબાફેલાપાનબાંધવાથી, લીમડાનોઅર્ધોકપરસસવાર-સાંજપીવાથીખરજવુંમટેછે.
•પપૈયાનુંદૂધઅનેટંકણખારનેઉકળતાપાણીમાંમેળવીનેલેપકરવાથીખરજવું�અનેખસમટેછે.
•જવનાલોટમાંતલનુંતેલઅનેછાશમેળવીનેલગાડવાથીખૂજલીમટેછે.
•કોપરુંખાવાથીઅનેકોપરુંબારીકવાટીશરીરેચોપડવાથીખંજવાળમટેછે.
•ટમેટાંનારસમાંથીતેનાથીબમણુંકોપરેલમેળવીનેશરીરપરમાલિશકરી, અર્ધાકલાકપછીસ્નાનકરવાથીખૂજલીમટેછે.
•રાઈનેદહીંમાંઘૂંટીનેતેમાંસહેજપાણીનાખીદરાજપરચોપડવાથીદરાજમટેછે.
•તુવેરનાંપાનબાળીદહીંમાંવાટીનેચોપડવાથીખસમટેછે.
•આખાશરીરેખૂજલીઆવતીહોયતોસરસિયાનાતેલથીમાલિશકરવાથીખૂજલીમટેછે.
•કોપરેલઅનેલીંબુનોરસમેળવીશરીરઉપરમાલિશકરવાથીખૂજલી, દાદરમટેછે.
•તુલસીનાપાનનોરસશરીરઉપરઘસવાથીખૂજલીમટેછે.
•મધ્યમકદનું, ખેતરમાંથતુંબટાકુંબાફી, તેનીપોટીસકરીરાત્રેખરજવાપરમૂકીપાટોબાંધીસવારેછોડીનાખવો, આરીતેદોઢમાસસુધીકરવાથીજૂનુંહઠીલુંસુકુંખરજવુંમટેછે.
•દાદર-ખરજવાઉપરઘાસતેલમાંગંધકમેળવીનેલગાડવાથીખરજવુંમટીજાયછે.
•ખરજવાઉપરગાયનાછાણનોપાટોબાંધવાથીખરજવુંમટેછે.


સોજો-મૂઢમાર
કડવાલીમડાનાપાનબાકીનેસાધારણગરમહોયત્યારેસોજાપરબાંધવાથીસોજોઉતરેછે.

લવિંગવાટીતેનોલેપસોજાઉપરચોપડવાથીસોજોઊતરેછે.
રાઈઅનેસંચળવાટીનેલેપકરવાથીસોજોઊતરેછે.
હળદરઅનેકળીચૂનાનોલેપકરવાથીમૂઢમારનોસોજોઊતરેછે.
વાગવાથીકેમચકોડાવાથીઆવેલોસોજોહળદરઅનેમીઠાનોલેપકરવાથીમટેછે.
તલઅનેમૂળાખાવાથીસોજોમટેછે.
તાંદળજાનાપાનનોલેપકરવાથીસોજોમટેછે.
ધાણાનેલોટનીસાથેમેળવીતેનોલેપકરવાથીસોજોમટેછે.
આમલીનાંપાનઅનેસિંધવ-મીઠુંવાટીતેનોગરમલેપસોજાપરકેઝલાઈગયેલાસાંધાપરચોપડવાથીસોજોઊતરેછે.
મૂઢમારકેમચકોડાયેલાહાડકાંપરઆમલીનેઆવળાનાંપાનનોલેપકરીલગાડવાથીસોજોઊતરેછે.
શિંગોડાનીછાલઘસીનેલેપકરવાથીસોજોનેદુઃખાવોમટેછે.
લસણ, હળદરઅનેગોળનેમેળવીનેતેનોલેપમૂઢમારપરકરવાથીઆરામમળેછે.
સરસિયાકેતલનાતેલમાંથોડોઅજમોનાખીતેલગરમકરીતેલનુંસંધિવાનાસોજાપરમાલિશકરવાથીઆરામથાયછે.
મીઠુંલસોટીનેચોપડવાથીસોજોઊતરીજાયછે.
તુલસીનાંપાનનેપીસીનેસોજાપરલગાડવાથીસોજોઊતરીજાયછે.
જાયફળનેસરસિયાનાતેલમાંમેળવીનેસાંધાનોસોજાપરલેપકરવાથીજકડાયેલાસાંધાછૂટાથઈસોજામટેછે.
મૂઢમારકેમોચપરલોહચુંબકનોસાઉથપોલમૂકવાથીતરતજઆરામથાયછે. લોહચુંબકલાકડીજેવુંબ્લોકઆકારનુંહોવુંજોઈએઅનેનોર્થપોલશરીરનાબીજાભાગનેઅડેનહિતેનીકાળજીલેવી.


ખીલનાઘરગથ્થુઉપચાર
દૂધનીમલાઈસાથેમીંઢણઘસીનેખીલઉપરલગાડવાથીખીલમટેછે.
જાયફળનેદૂધનીમલાઈમાંઘસીનેખીલઉપરલગાડવાથીખીલમટેછે.
નારંગીનીછાલઘસવાથીખીલમટેછે.
લીલાનાળિયેરનુંપાણીરોજપીવાથીઅનેથોડાકનાળિયેરનાપાણીથીમોંધોવાથીખીલમટેછે.
છાશવડેમોંધોવાથીખીલનાડાઘઅનેમોંઉપરનીકાળાશદૂરથાયછે.
રાત્રેસૂતીવખતેગરમપાણીથીમોઢુંધોવું, પછીચારોળીનેદૂધમાંઘસીલેપબનાવીમોઢાપરલગાવીસૂઈજવું. સવારમાંસાબુથીમોંધોવું. આપ્રયોગથીખીલમટેછે.
કાચાપપૈયાનેકાપવાથીજેદૂધજેવુંપ્રવાહીનીકળેતેખીલઉપરદરરોજથોડાદિવસલગાડવાથીખીલકાયમમાટેજડમૂળથીમટીજશે.
ખૂબપાકીગયેલાપપૈયાનેછોલીને, છૂંદીનેતેનુંમાલિશમોઢાપરકરવું, પંદરવીસમિનિટપછીતેસુકાઈજાયત્યારેપાણીથીધોઈનાખવુંનેજાડાટુવાલવડેમોઢાનેસારીરીતેલૂછીનેજલ્દીકોપરેલલગાડવું. એકઅઠવાડિયાસુધીઆરીતેકરવાથીમોઢાઉપરનાખીલનાડાઘમટેછે. મોઢાનીકરચલીઓઅનેકાળાશદૂરથાયછે.
મૂળાનાંપાનનોરસચોપડવાથીઅઠવાડિયામાંખીલમટેછે.
તુલસીનાપાનનારસમાંલીંબુનોરસઅથવાઆદુનોરસઉમેરીમોઢાપરલગાડવાથીઅનેસુકાઈજાયપછીપાણીથીમોંધોઈનાખવાથીમોઢાઉપરનાકાળાડાઘદૂરથાયછે.
પાકાટામેટાનેકાપીનેતેનીચીરખીલપરધીરેધીરેલગાડીનેથોડીવારસુકાવાદો. ત્યારબાદસહેજગરમપાણીથીમોંસાફકરવાથીખીલમટેછે.
સુખડઅનેઆમળાનાપાઉડરમોઢાઉપરચોપડીનેથોડાસુકાયાબાદ, લીમડાનાંપાનનાખેલાપાણીથીમોંધોવાથીખીલમટેછે.
કાચીસોપારીઅથવાજાયફળપાણીમાંઘસીનેલગાડવાથીખીલમટેછે.
કબજિયાત
અજમોઅનેસોનામુખીનુંચૂર્ણહૂંફાળાગરમપાણીસાથેલેવાથીકબજિયાતમટેછે.
પાકાંટમેટાંનોએકકપરસપીવાથીઆંતરડાંનોમળછૂટોપડીકબજિયાતમટેછે.
નરણાકોઠેસવારમાંથોડુંગરમપાણીપીવાથીકબજિયાતમટેછે.
રાત્રેસહેજગરમકરેલાપાણીમાંથોડુંમીઠુંનાખીપીવાથીકબજિયાતમટેછે.
લીંબુનોરસઠંડાઅથવાગરમપાણીમાંસવારેઅનેરાત્રેપીવાથીકબજિયાતમટેછે.
ખજૂરરાત્રેપલાળીરાખી, સવારેમસળી, ગાળીનેઆપાણીપીવાથીકબજિયાતમટેછે.
કાળીદ્રાક્ષનેરાત્રેઠંડાપાણીમાંપલાળીરાખી, સવારેદ્રાક્ષનેમસળી, ગાળીતેપાણીપીવાથીકબજિયાતમટેછે.
ગરમપાણીમાંએકચમચીઆદુનોરસ, એકચમચીલીંબુનોરસનેબેચમચીમધમેળવીપીવાથીકબજિયાતમટેછે.
રાત્રેસૂતીવખતેએકાદબેસંતરાખાવાથીકબજિયાતમટેછે.
ત્રણગ્રામમેથીનુંચૂર્ણસવાર-સાંજગોળઅનેપાણીસાથેલેવાથીકબજિયાતમટેછે.
ચારગ્રામહરડેનેએકગ્રામતજસોગ્રામપાણીમાંગરમકરીતેઉકાળોરાત્રેતથાસવારનાપહોરમાંપીવાથીકબજિયાતમટેછે.
રોજસવારેએકગ્લાસઠંડાપાણીમાંઅનેરાત્રેદૂધમાંબેચમચીમધમેળવીનેપીવાથીકબજિયાતદૂરથાયછે.
અજમાનાચૂર્ણમાંસંચોરો (સંચળ) નાખીફાકવાથીકબજિયાતમટેછે.
જાયફળલીંબુનારસમાંઘસીનેતેઘસારોલેવાથીકબજિયાતમટેછે.
જમ્યાપછીએકાદકલાકેત્રણથીપાંચહિમેજખૂબચાવીનેખાવાથીકબજિયાતમટેછે.
કાંદાનેગરમરાખમાંશેકી, રોજસવારેખાવાથીકબજિયાતમટેછે.
કબજિયાતહોયઅનેભૂખઓછીલાગતીહોયતોસૂંઠ, પીપર, જીરુ, સીંધાલૂણ, કાળાંમરીસરખેભાગેલઈ,વાટી, ચૂર્ણબનાવી, જમ્યાપછીબેગ્રામદરરોજલેવાથીકબજિયાતમાંફાયદોથાયછે.
દૂધઅથવાનવશેકાપાણીસાથેચપટીવરિયાળીરોજફાકવાથીકબજિયાતદૂરથાયછે.


ઉધરસ-ખાંસી
•કાંદાનારસમાંમધમેળવીનેપીવાથીગમેતેવીઉધરસમટેછે.
•કાંદાનોઉકાળોકરીપીવાથીકફદૂરથઈઉધરસમટેછે.
•લીંબુનારસમાંતેનાથીચારગણુંમધમેળવીનેચાટવાથીઉધરસમટેછે.
•લવિંગનેમોંમાંરાખીચૂસવાથીઉધરસમટેછે.
•મરીનુંચૂર્ણદૂધમાંઉકાળીપીવાથીઉધરસમટેછે.
•મરીનુંચૂર્ણસાકર, ઘીસાથેમેળવીચાટવાથીઉધરસમટેછે.
•એકચમચીમધઅનેબેચમચીઆદુનોરસમેળવીપીવાથીઉધરસમટેછે.
•થોડીહિંગશેકી, તેનેગરમપાણીમાંમેળવી, પીવાથીઉધરસમટેછે. દ્રાક્ષઅનેસાકરમોંમાંરાખીચૂસવાથીઉધરસમટેછે.
•લસણનીકળીઓનેકચરી, પોટલીબનાવી, તેનીવાસલેવાથીમોટીઉધરસ (હુપિંગ), કફમટેછે.
•લસણનો૨૦થી૨૫ટીપાંરસશરબતમાંમેળવીદિવસમાંચારચારકલાકનેઅંતરેપીવાથીમોટીઉધરસ (હુપિંગ/કફ)મટેછે.
•દાડમનાફળનીછાલનોટુકડોમોંમાંરાખીચૂસવાથીઉધરસમટેછે.
•આમલીનાકિચૂકાનેશેકી, તેનાંછોતરાંકાઢીનાખી, કિચૂકાનુંબારીકચૂર્ણબનાવીમધઅનેઘીમાંમેળવીનેપીવાથીઉધરસકેકફમાંલોહીપડતુંહોયતોમટેછે.
•થોડીખજૂરખાઈઉપરથીથોડુંગરમપાણીપીવાથીકફપાતળોથઈનીકળીજશેઅનેઉધરસતથાદમમટશે.
•ગરમકરેલાદૂધમાંહળદરઅનેઘીમેળવીપીવાથીઉધરસઅનેકફમટેછે.
•રાત્રેમીઠાનીકાંકરીમોંમાંરાખીમૂકવાથીઉધરસઓછીઆવશે.
•ફુદીનાનોરસપીવાથીઉધરસમટેછે.
•અર્ધાતોલાજેટલુંમધદિવસમાંચારવારચાટવાથીકફછુટોપડીજાયછેઅનેઉધરસમટેછે.
હળદરઅનેમીઠાવાળાતાજાશેકેલાચણા-એકમુઠ્ઠીજેટલા-સવારેતથારાત્રેસૂતીવખતેખાવાથી (ઉપરથીપાણીનપીવું) કાયમીશરદીઅનેઉધરસરહેતીહોયતેમટેછે.
•મીઠુંઅનેહળદરવાળોશેકેલોઅજમોજમ્યાપછીમુખવાસતરીકેખાવાથીઉધરસઅનેશરદીમટેછે.
•હળદરઅનેસૂંઠસવારસાંજમધમાંચાટવાથીઉધરસમટેછે.
•હળદરનેતાવડીમાંશેકીતેનીગાંગડીમોંમારાખીચૂસવાથીકફનીખાંસીમટેછે.
•નવશેકાપાણીસાથેઅજમોખાવાથીકફનીખાંસીમટેછે.
•તુલસીનોરસસાકરસાથેપીવાથીઉધરસઅનેછાતીનોદુઃખાવોમટેછે.
•રાત્રેથોડાકશેકેલોચણાખાઈ, ઉપરપાણીવગરસૂઈજવાથીઉધરસમટેછે.
•અરડૂસીનાંપાનનારસસાથેમધલેવાથીઉધરસમટેછે.
•ખાંડસાથેબેટીપાંકેરોસીનદિવસમાંત્રણ-ચારવારચાટવાથીમોટીઉધરસમટેછે.
•કેળનાપાનનેબાળી, ભસ્મબનાવી, તેભસ્મદશગ્રામનીમાત્રામાંદિવસમાંત્રણવારમધસાથેચાટવાથીઉટાંટિયામાંરાહતથાયછે.

કફ
કાંદાનોઉકાળોપીવાથીકફમટેછે.
અર્ધાતોલાજેટલુંમધદિવસમાંચારવારચાટવાથીકફમટેછે.
દોઢથીબેતોલાઆદુંનારસમાંમધમેળવીચાટવાથીકફમટેછે.
તુલસીનોરસ૩ગ્રામ, આદુનોરસ૩ગ્રામઅનેએકચમચીમધસાથેલેવાથીકફમટેછે.
એલચી, સિંધવ, ઘીઅનેમધભેગાંકરીનેચાટવાથીકફમટેછે.
દરરોજથોડીખજૂરખાઈઉપરપાંચઘૂંટડાગરમપાણીપીવાથીકફપાતળોથઈનેબહારનીકળેઅનેફેફસાંસાફબનેછે.
આદુનોરસ, લીંબુનોરસઅનેસિંધવમેળવીજમતાંપહેલાંલેવાથીકફ, શ્વાસઅનેઉધરસમટેછે.
દૂધમાંહળદર, મીઠુંઅનેગોળનાખીગરમકરીપીવાથીકફમટેછે.
રાત્રેસૂતીવખતેત્રણચારતોલાશેકેલાચણાખાઈઉપરપાશેરદૂધપીવાથીશ્વાસનળીમાંએકઠોથયેલોકફનીકળીજાયછે.


અનિદ્રા – ઊંઘનઆવવી
સૂતાંપહેલાઠંડાપાણીવડેહાથ-પગધોઈ�માથામાંતેલનાખવાથી�ઊંઘઆવેછે.
ચોથાભાગનુંજાયફળપાણીસાથેલેવાથીઊંઘઆવેછે.
કાંદાનુંરાયતુંરાત્રેખાવાથીસરસઊંઘઆવેછે.
પીપરીમૂળનાચૂર્ણનીફાકીલેવાથીઅનેપગેદીવેલઘસવાથીસારીઊંઘઆવેછે.
ગોળસાથેગંઠોડાનુંચૂર્ણખાવાથીઅનેઉપરગરમદૂધપીવાથીઊંઘઆવેછે.
કુમળારીંગણનેશેકી, મધમાંમેળવીસૂતીવખતેલેવાથીસરસઊંઘઆવેછે.
વરિયાળી, દૂધઅનેસાકરનુંઠંડુંશરબતપીવાથીઊંઘસારીઆવેછે.
જાયફળ, પીપરીમૂળતથાસાકરદૂધમાંનાખીગરમકરીસૂતીવખતેપીવાથીસરસઊંઘઆવેછે.
૨થી૩ગ્રામખસખસવાટીનેસાકરઅનેમધઅથવાસાકરઅનેઘીસાથેસૂતીવખતેલેવાથીઊંઘસરસઆવેછે.
ખૂબવિચાર, વાયુકેવૃદ્ધાવસ્થાનેલીધેવાયુવધીજવાથીરાતનીઊંઘઊડીજાયત્યારેગંઠોડાનુંચૂર્ણબેગ્રામજેટલુંગોળતથાઘીસાથેખાવાથીઊંઘઆવીજાયછે.
દૂધમાંખાંડઅનેગંઠોડાનુંચૂર્ણનાખીઉકાળીપીવાથીઊંઘઆવેછે.
રાતનાસૂતીવખતેમધચાટવાથીઊંઘજલદીઆવીજાયછે.

દાંતની-પીડા
હિંગનેપાણીમાંઉકાળીતેનાંકોગળાકરવાથીદાંતનોદુઃખાવોમટેછે.
દાંતહાલતાહોયઅનેદુઃખાવોથતોહોયતોહિંગઅથવાઅક્કલકરોદાંતમાંભરાવવાથીઆરામથાયછે.
સવારનાપહોરમાંકાળાતલખૂબચાવીને, ખાઈને, ઉપરથોડુંપાણીપીવાથીદાંતમજબૂતબનેછે.
વડનીવડવાઈનુંદાંતણકરવાથીહલતાદાંતમજબૂતબનેછે.
તલનુંતેલહથેળીમાંલઈઆંગળાવડેપેઢાપરઘસવાથીહાલતાદાંતમજબૂતબનેછે.
લીંબુનોરસદાંતનાપેઢાપરઘસવાથીદાંતમાંથીનીકળતુંલોહીબંધથાયછે.
તલનાતેલનોકોગળોમોઢામાંદસ-પંદરમિનિટભરીરાખવાથીપાયોરિયામટેછેઅનેદાંતમજબૂતબનેછે.
સરસિયાનાતેલસાથેમીઠુંમેળવીનેદાંતઘસવાથીપાયોરિયામટેછે.
ફુલાવેલીફટકડીનોપાઉડરદાંતનાપેઢાપરદબાવવાથીદાંતમાંથીનીકળતુંલોહીબંધથાયછે.
દાંતનુંપેઢુંસુજીગયુંહોયતોમીઠાનાગાંગડાથીતેનેફોડીતેનાપરફુલાવેલીફટકડીનોપાઉડરલગાડવાથીદુઃખાવોમટેછે.
તેલ, લીંબુનોરસઅનેમીઠુંમેળવીદાંતેઘસવાથીદાંતનોદુઃખાવો, દાંતનીપીળાશઅનેદાંતમાંથીનીકળતુંલોહીબંધથાયછે.
સફરજનનારસસોડાસાથેમેળવીદાંતઘસવાથીદાંતમાંથીનીકળતુંલોહીબંધથાયછેઅનેદાંતનીછારીમટેછે.
પાકાંટામેટાંનોરસ૫૦ગ્રામજેટલોદિવસમાંત્રણવારપીવાથીદાંતમાંથીનીકળતુંલોહીબંધથાયછે.
દાંતમાંસડોલાગેતોમીઠાનાપાણીનાકોગળાંવારંવારકરવાથીઆરામમળેછે.
કોફીનોઉકાળોકરીતેનાકોગળાકરવાથીદાંતનોસડોઅનેદાંતનોદુઃખાવોમટેછે.
કાંદોખાવાથીદાંતસફેદદૂધજેવાથાયછે.
રોજસવારેમેથીપાણીમાંપલાળીનેનરણેકોઠેખાવાથીપાયોરિયામટેછે.
તુલસીનાંપાનચાવવાથીઅનેતુલસીનાંપાનનાંઉકાળાનાકોગળાકરવાથીદાંતઅનેપેઢાંમજબૂતબનેછે.
પોલાથઈગયેલઅનેકહોવાઈગયેલદાંતનાપોલાણમાંલવિંગઅનેકપૂરઅથવાતજઅનેહિંગવાટીદબાવીલેવાથીઆરામમળેછે.
દાંતપીળાપડીગયાહોયતોપીસેલુંમીઠુંઅનેખાવાનોસોડામેળવીનેદાંતેઘસવાથીપીળાશમટેછે.
દાઢદુઃખતીહોયતોઘાસતેલઅથવાસ્પિરિટનુંપૂમડુંબનવીતેનીઉપરકપૂરભભરાવી, દુઃખતીદાઢઉપરમૂકવું.
જાંબુનાઝાડનીછાલધોઈ, સ્વચ્છકરી, અધકચરીખાંડી, શેરપાણીમાંનાખીઉકાળવી, અડધોશેરપાણીબાકીરહેતાંતેપાણીઠંડુકરીકોગળાકરવાથીદાંતનાંપેઢામજબૂતથાયછેતથાપાયોરિયામટેછે.
વડનુંદૂધવડનાપત્તાઉપરલઈતેનીપેઢાંઉપરમાલિશકરવામાંઆવેતોહાલતાદાંતપણમજબૂતરીતેચોટીજાયછે.
૧૦ગ્રામમરીઅને૨૦ગ્રામતમાકુનીકાળીરાખબારીકપીસીસવાર-સાંજદાંતેઘસવાથીપાયોરિયામાંફાયદોથાયછે.
જીરાનેશેકીનેખાવાથીપાયોરિયાનીદુર્ગંધદૂરથાયછે.

કાનનીપીડા : ઘરેલુનુસ્ખા
તેલમાંલસણનીકળીકકડાવીને, તેતેલનાંટીપાંકાનમાંનાખવાથીકાનનાસણકાઅનેકાનનીરસીમટેછે.
•આદુનોરસસહેજગરમકરીકાનમાંનાખવાથીસણકામટેછે.
•મધનાંટીપાંકાનમાંનાખવાથીકાનનોદુઃખાવોઅનેરસીમટેછે.
•તલનાતેલમાંહિંગનાખીઉકાળીતેતેલનાંટીપાંકાનમાંનાખવાથીદુઃખાવોમટેછે.
•તુલસીનારસનાંટીપાંકાનમાંનાખવાથીકાનનોદુઃખાવોઅનેસણકામટેછેઅનેપરુનીકળતુંહોયતોતેબંધથાયછે.
•કાંદાનોરસઅનેમધમેળવીતેનાંટીપાંકાનમાંનાખવાથીકાનનાસણકાઅનેદુઃખાવોમટેછે.
•નાગરવેલનાપાનનોરસગરમકરીતેનાંટીપાંનાખવાથીકાનનાસણકાઅનેદુઃખાવોમટેછે.
•આંબાનાપાનનોરસગરમકરીતેનાંટીપાંનાખવાથીકાનનાસણકાઅનેદુઃખાવોમટેછે.
•ફુલાવેલીફટકડીઅનેહળદરભેગીકરીકાનમાંનાખવાથીકાનપાક્યોહોયઅનેરસીનીકળતાહોયતોતેમટેછે.
•વરિયાળીઅધકચરીવાટીનેપાણીમાંખૂબઉકાળો. તેપાણીનીવરાળદુઃખતાકાનપરલેવાથીકાનનીબહેરાશ, કાનનુંશૂળઅનેકાનમાંથતોઅવાજમટેછે.
•તેલમાંથોડીરાઈવાટીનેકાનનાસોજાઉપરલેપકરવાથીસોજોમટેછે.
•કાનમાંકોઈજીવજંતુભરાઈગયુંહોયતોસરસિયાનાંતેલનાંટીપાંનાખવાથીતેમરીજાયછે.
•સફેદકાંદાનારસનાંટીપાંરોજબેવખતનાખવાથીબહેરાશમટેછે.
•કાનમાંબગાઈ, કાનખજૂરોજેવાજીવજંતુગાયહોયતોતેમધઅનેતેલભેગાકરીકાનમાંટીપાંનાખવાથીફાયદોથાયછે, કાનનુંશૂળઅનેરસીપણમટેછે.
•કાનનીબહેરાશદૂરકરવાપાંચ-સાતપેશાબનાંટીપાંદરરોજનાખતારહેવાથીબહેરાશદૂરથાયછે.
• કાનદુઃખતોહોયતોમૂળાનાપાનનોરસસહેજગરમકરીકાનમાંનાખવાથીદુઃખાવોઅનેસણકામટેછે.




અશક્તિ – નબળાઈ
ગાજરનોરસપીવાથીશરીરમાંસારીશક્તિઆવેછે. જેનેઅશક્તિરહેતીહોયતેનેગાજરનોરસખૂબફાયદાકારકથાયછે.
•જમ્યાપછીત્રણચારપાકાંકેળાંખાવાથીઅશક્તિદૂરથાયછે.
•એકકપદૂધમાંએકચમચીમધનાખીપીવાથીઅશક્તિદૂરથાયછે.
•અંજીરનેદૂધમાંઉકાળીનેખાવાથીઅનેદૂધપીવાથીશક્તિઆવેછે. લોહીવધેછે.
•ખજૂરખાઈ, ઉપરથીઘીમેળવેલુંગરમદૂધપીવાથી, ઘાવાગવાથીકેઘામાંથીપુષ્કળલોહીવહીજવાથીઆવેલીનબળાઈ-અશક્તિદૂરથાયછે.
•રોજસવારેઅનેરાત્રેસૂતીવખતેસાકરઅનેસોનામૂખીસરખેભાગેલઈચૂ્ર્ણફાકવાથીઅશક્તિમટેછે.
•સફેદકાંદોચોખ્ખાઘીમાંશેકીનેખાવાથીશારીરિકનબળાઈ, ફેફસાનીનબળાઈ, ધાતુનીનબળાઈદૂરથાયછે.
•મોસંબીનોરસપીવાથીશરીરનીનબળાઈદૂરથાયછે.
•પાંચપેશીખજૂરઘીમાંસાંતળીનેભાતસાથેખાવાથીઅનેઅર્ધોકલાકઊંઘલેવાથીનબળાઈદૂરથઈશક્તિઅનેવજનવધેછે.
•એકસૂકુંઅંજીરઅનેપાંચદસબદામઅનેસાકરદૂધમાંઉકાળીનેપીવાથીલોહીનીશુદ્ધિથઈ, ગરમીમટી, શરીરમાંશક્તિવધેછે.
•દૂધમાંબદામ, પીસ્તાંએલચી, કેસરઅનેખાંડનાખીઉકાળીનેપીવાથીખૂબશક્તિઆવેછે.
•ચણાનાલોટનોમગસ, મોહનથાળઅથવામૈસૂરબનાવીરોજખાવાથીતમામપ્રકારનીનબળાઈદૂરથાયછેઅનેશક્તિઆવેછે.
•ફણગાવેલાચણારોજસવારેખાવાથીશરીરબળવાનઅનેપુષ્ટબનેછે. કિંમતીદવાઓકરતાંઆઉપાયસસ્તોઅનેસચોટછે. પણચણાપચેતેટલામાફકસરજખાવા.
•ઘીમાંશેકેલાકાંદાસાથેશીરોખાવાથીમાંદગીમાંથીઊઠ્યાપછીઆવેલીઅશક્તિદૂરથઈજલદીશક્તિઆવેછે.
•મેથીનાંકુમળાંપાનનુંશાકબનાવીનેખાવાથીલોહીનોસુધારોથઈશક્તિઆવેછે.
•સૂકીખારેકનું૨૦૦ગ્રામચૂર્ણબનાવી, તેમાં૨૫ગ્રામસૂંઠનુંચૂર્ણનાખીબાટલીભરીદેવી, તેમાંથી૫થી૧૦ગ્રામચૂર્ણ૨૦૦ગ્રામદૂધમાંઉકાળી, તેમાંજરૂરજેટલીખાંડનાખી, સવારેપીવાથીશક્તિઆવેછે.



કમરનોદુઃખાવો – સંધિવા
દોઢ-બેતોલામેથીરોજફાંકવાથીવામટેછે.
•કોઈપણપ્રકારનાશૂળ-પડખાં, છાતી, હ્રદયકેમાથામાંદુઃખાવોહોયત્યારેતુલસીનોરસગરમકરીનેતેનાપરમાલિશકરવાથીતરતઆરામથાયછે. આવાપ્રસંગેબેચમચીતુલસીનોરસપીજવો.
•મેથીનેથોડાઘીમાંશેકીતેનોલોટકરવો, તેમાંગોળ, ઘીઉમેરીનેલાડુબનાવીલેવા. આલાડુ૮-૧૦દિવસખાવાથીકમરનોદુઃખાવોઅનેસંધિવામટેછે. જકડાઈગયેલાંઅંગોછૂટાંપડેછેઅનેહાથ-પગેથતીકળતરપણમટેછે.
•અજમોઅનેગોળસરખેભાગેમેળવીસવાર-સાંજખાવાથીકમરનોદુઃખાવોમટેછે.
•સૂંઠઅનેગોખરુસરખેભાગેલઈતેનોઉકાળોકરીરોજસવારેપીવાથીકમરનોદુઃખાવોમટેછે.
•સૂંઠનુંચૂર્ણગરમપાણીસાથેફાકવાથીકમરનોદુઃખાવોમટેછે.
•ખજૂરનીપાંચપેશીનોઉકાળોકરી, તેમાંઅર્ધોતોલોમેથીનાંખીપીવાથીકમરનોદુઃખાવોમટેછે.
•સૂંઠ, લસણ, અજમોઅનેરાઈનાખીનેતેલગરમકરીતેનુંમાલિશકરવાથીકમરનોદુઃખાવોમટેછેતેમજદુઃખતાંસાંધામાંઆરામથાયછે.
•સૂંઠઅનેહિંગનાખીનેતેલગરમકરીતેનુંમાલિશકરવાથીકમરનોદુઃખાવોતથાશરીરજકડાઈગયેલુંહોયતોતેમટેછે. સાંધાનોદુઃખાવોપણમટેછે.
•રાઈનાતેલસાથેકાંદાનોરસમેળવીનેમાલિશકરવાથીસંધિવાનોદુઃખાવોમટેછે.
•આદુનારસમાંસહેજમીઠુંનાખીતેનુંમાલિશકરવાથીસંધિવાનોદુઃખાવોમટેછેડોકરહીગઈહોયતોતેપણમટેછે.
•જાયફળનેસરસિયાનાતેલમાંઘસીમાલિશકરવાથીજકડાયેલાસાંધાછૂટાપડેછેઅનેસંધિવામટેછે.
•લવિંગનુંતેલઘસવાથીસંધિવાનોદુઃખાવોમટેછે.
•ધાણા૧૦ગ્રામઅનેસૂંઠત્રણગ્રામલઈ, વાટીતેનોઉકાળોબનાવી, તેમાંમધનાખીપીવાથીપડખાનોદુઃખાવોતથાછાતીનોદુઃખાવોમટેછે.
•સૂંઠ, સાજીખારઅનેહિંગનુંચૂર્ણગરમપાણીમાંલેવાથીસર્વપ્રકારનાશૂળમટેછે.
•જીરું, હિંગઅનેસિંધવનીફાકીઘીસાથેલેવાથીશૂળમટેછે.
•એકચમચીશેકેલીહિંગથોડાગરમપાણીમાપીવાથીપડખાનોદુઃખાવોમટેછે.
•સૂંઠનોઉકાળોકરી, તેમાંએકચમચીદિવેલનાંખીનેપીવાથીસંધિવાનોદુઃખાવોમટેછે.
કાચાબટાટાનીછાલકાઢ્યાવગરટુકડાકરીતેનોરસકાઢીતુરતજપીવાથીસંધિવામાંઘણોફાયદોથાયછે.
•તાંબાનાવાસણમાંઆખીરાતરાખેલુંપાણીસવારેનરણાકોઠેપીવાથીસંધિવામાંફાયદોથાયછે.
•દરિયાનાપાણીમાંનિયમિતસ્નાનકરવાથીસંધિવાનાદર્દીનેખૂબજફાયદોથાયછે. દરિયાનાપાણીમાંસ્નાનકરવાનુંશક્યનહોયતોદરિયાઈમીઠુંગરમપાણીમાંઓગાળીતેનાથીસ્નાનકરવું.
•કૌચાંનાબીજ૧કિલોલઈસાંજેપાણીમાંપલાળો. સવારેતેનાંફોતરાંઉખાડીનેતેનોગર્ભતડકામાંસૂકવીદો. સુકાયાબાદતેનુંચૂર્ણબનાવીત્રણગ્રામચૂર્ણસાથે૧ગ્રામઅશ્વગંધાનુંચૂર્ણમેળવીરોજસવારેઅનેરાત્રેજમ્યાંપહેલાંગરમદૂધસાથેલેવાથીસંધિવાતથાલકવાનારોગીનેફાયદોથાયછે.
•સૂંઠનોકાઢોબનાવીનેપીવાથીસાંધાનોદુઃખાવોમટેછે.
•સાંધાનાદુઃખાવામાંકેરોસીનજરાગરમકરીમાલિશકરો.


પેટનાદર્દોનાદુ:ખામાંઆયુર્વેદ
અજમોફાકીઉપરગરમપાણીપીવાથીપેટનોદુઃખાવો, અજીર્ણઅનેવાયુમટેછે.
આદુઅનેલીંબુનારસમાંઅર્ધીચમચીમરીનુંચૂર્ણનાખીપીવાથીપેટનોદુઃખાવોમટેછે.
અજમોઅનેમીઠુંવાટીનેતેનીફાકીલેવાથીપેટનોદુઃખાવોમટેછે.
આદુઅનેફુદીનાનારસમાંસિંધવનાખીનેપીવાથીપેટનોદુઃખાવોમટેછે.
આદુનોરસએકચમચીઅનેલીંબુનોરસબેચમચીમેળવીતેમાંથોડીસાકરનાખીનેપીવાથીકોઈપણજાતનાપેટનોદુઃખાવોમટેછે.
શેકેલાજાયફળનુંએકગ્રામચૂર્ણગરમપાણીસાથેલેવાથીપેટનોદુઃખાવોમટેછે.
જમ્યાપછીકેટલાકને૨-૩કલાકેપેટમાંસખતદુઃખાવોથાયછેતેમાટેસૂંઠ, તલઅનેગોળસરખેભાગેલઈદૂધમાંનાખીસવાર-સાંજલેવાથીપેટનોદુઃખાવોમટેછે.
લીંબુનારસમાંથોડોપાપડખારમેળવીપીવાથીપેટનોદુઃખાવોને�આફરોમટેછે.
તુલસીનોરસઅનેઆદુનોરસસરખેભાગેલઈ, સહેજગરમકરી, પીવાથીપેટનોદુઃખાવોમટેછે.
ગોળઅનેચૂનોભેગાકરીગરમપાણીસાથેલેવાથીપેટનોદુઃખાવોમટેછે.
અજમોઅનેસંચળનુંચૂર્ણફાકવાથીગેસમટેછે.
ચીકણીસોપારીનોપાતોલોભૂકોમોળામઠ્ઠામાંસવારેલેવાથીગેસમટેછે.
લીંબુનારસમાંમૂળાનોરસમેળવીજમ્યાપછીથતોદુઃખાવોઅનેગેસમટેછે.
કોકમનોઉકાળોકરી, તેમાંથોડુંમીઠુંનાખી, પીવાથીપેટનોવાયુઅનેગોળોમટેછે.
સાકરઅનેધાણાનુંચૂર્ણપાણીમાંપીવાથીપેટનીબળતરામટેછે.
જીરુંઅનેધાણાબંનેસરખાભાગેલઈ, રાત્રેપલાળીરાખી, સવારમાંખૂબમસળી, તેમાંસાકરનાખીનેપીવાથીપેટનીબળતરામટેછે.
ફુદીનાનારસમાંમધમેળવીલેવાથીપેટનાદર્દોમટેછે. લાંબાસમયનીઆંતરડાનીફરિયાદમાટેઆઉત્તમઈલાજછે.
ઉકળતાપાણીમાંસૂંઠનુંચુર્ણનાખી, તેનેઢાંકી, ઠંડુથયાબાદગાળી, તેમાંથીપાંચચમચીજેટલુંપીવાથીપેટનોઆરો, પેટનોદુઃખાવોમટેછે. આપાણીમાંસોડા-બાય-કાર્બનાખીદિવસમાંબે-ત્રણવારપીવાથીખરાબઓડકારઅનેપેટમાંરહેલોવાયુમટેછે.
એકતોલોતલનુંતેલપાતોલોહળદરમેળવીનેલેવાથીપેટનીચૂંકમટેછે.
રાઈનુંચૂર્ણથોડીસાકરસાથેલેવાથીઅનેઉપરથીપાણીપીવાથીવાયુઅનેકફથીથતોપેટનોદુઃખાવોમટેછે.
હિંગ, સૂંઠ, મરી, લીંડીપીપર, સિંધવ, અજમો, જીરું, શાહજીરું, આઆઠચીજોસરખેભાગેલઈચૂર્ણબનાવી (જેહિંગાષ્ટકચૂર્ણકહેવામાંઆવેછે. તેબજારમાંપણમળેછે.) લેવાથીપેટનાદર્દોમટેછે.
સાકરવાળાદૂધમાંએકથીબેચમચીદિવેલનાખીદિવસમાંબેવારપીવાથીપેટનાંઅનેકજાતનાદર્દોમટેછે.
સવારનાપહોરમાંમધસાથેલસણખાવાથીપેટનીચૂંકમટેછેઅનેજેમનોજઠરાગ્નિમંદપડીગયોહોયતોતેપ્રજ્વલિતબનેછે.
રાઈનુંચૂરણપાણીસાથેલેવાથીપેટનીચૂંકઅનેજીર્ણમટેછે.
અજમો, સિંધવઅનેહિંગવાટીતેનીફાકીમારવાથીગોળોમટેછે.
આદુનોરસ, લીંબુનોરસઅનેમીઠુંમેળવીનેપીવાથીપાચનક્રિયાબળવાનબનેછે.
એલચી, ધાણાનુંચૂર્ણચારથીછરતીભારઅનેશેકેલીહિંગએકરતીભારલઈલીંબુનારસમાંમેળવીનેચાટવાથીવાયુ, પેટનોદુઃખાવોઅનેઆફરોમટેછે.

આધાશીશી- માથાનાદુઃખાવાનાઆયુર્વેદઉપચાર
આદુનોરસઅનેતુલસીનોરસસૂંઘવાથીઅનેનાકમાંટીપાંનાંખવાથીઆધાશીશીઅનેમાથાનોદુઃખાવોમટેછે.
લસણનીકળીઓપીસીનેકાનપટીપરલેપકરવાથીઆધાશીશીમટેછે.
દ્રાક્ષઅનેધાણાનેઠંડાપાણીમાંપલાળીપીવાથીઆધાશીશીમટેછે.
હિંગનેપાણીમાંમેળવીનાકમાંટીપાંનાખવાથીઆધાશીશીમટેછે.
સૂંઠનેપાણીમાંઘસીઅનેઘસારોકપાળેલગાડવાથીઆધાશીશીમટેછે.
દૂધમાંઘીમેળવી, પીવાથીઆધાશીશીઅનેમાથાનોદુઃખાવોમટેછે.
સૂરજઉગેતેપહેલાંગરમાગરમ, તાજી, ચોખ્ખાઘીનીજલેબીખાવાથીઆધાશીશીમટેછે.
માથુંદુખતુંહોયતોકપાળેચોખ્ખુંઘીઘસવાથીમાથુંઉતરેછે.
આમળાનુંચૂર્ણ, સાકરઅનેઘીસરખેભાગેલઈખાવાથીમાથુંદુઃખતુંહોયતોઊતરેછે.
એકકપપાણીમાંએકચમચીહળદરનાખી, ઉકાળીને, પીવાથી, તેનોવાક (નાસ) લેવાથીમાથાનોદુઃખાવોમટેછે.
ઠંડાદૂધમાંસૂંઠઘસીને, તેદૂધના૩/૪ટીપાંનાકમાંનાખવાથીઆધાશીશીમટેછે.
અર્ધોચમચોલીંબુનોરસઅનેઅર્ધોચમચોતુલસીનોરસભેગોકરીપીવાથીમાથાનોદુઃખાવોમટેછે.
માથુદુઃખતુંહોયતોતુલસીનાંપાનઅનેઅગરબત્તીવાટીનેમાથેચોપડવાથીતરતજમાથુંઉતરેછે.
નાળિયેરનુંપાણીપીવાથીઆધાશીશીઅનેમાથાનોદુઃખાવોમટેછે.
લવિંગનુંતેલઘસવાથીમાથાનોદુઃખાવોમટેછે.
લવિંગનાઅનેતમાકુનાંપાનવાટીનેમાથાઉપરલેપકરવાથીઆધાશીશીનુંદર્દ (માઈગ્રેસ) માઈગ્રેનમટેછે.
નવશેકાપાણીમાંમીઠુંનાખીબંનેપગપાણીમાંરાખવાથી૧૫મિનિટમાંમાથાનોદુઃખાવોમટેછે.
મરીનેશુદ્ધઘીમાંઘસીનેતેનાનાકમાંટીપાંપાડવાથીઆધાશીશીમટેછે.
જીભઉપરચપટીમીઠુંમૂકી, દશમિનિટપછીએકગ્લાસપાણીપીવાથીગમેતેવોમાથાનોદુઃખાવોમટેછે.



અંગજકડાઈજાયછે ?
પગનાગોટલાચઢીજાયતો, કોપરેલતેલગરમકરી, માલિશકરવાથીઆરામથાયછે.
•સરસિયાનાતેલમાંકપૂરમેળવીમાલિશકરવાથીદુઃખતાસાંધા, ગરદનજકડાઈજવીતથાસંધિવાનાદર્દમાંઆરામથાયછે.
•તલનાતેલમાંહિંગઅનેસૂંઠનાખીસહેજગરમકરી, માલિશકરવાથીકમરનોદુઃખાવો, સાંધાનોદુઃખાવો, શરીરજકડાઈજવું, લકવોવગેરેમટેછે.
•ધંતુરાનાંપાનનો૮૦૦ગ્રામરસકાઢી, તેમાં૧૦ગ્રામહળદરઅને૨૫૦ગ્રામસરસિયુંતેલનાખી, ગરમકરી, રસબાળી, માત્રતેલબાકીરાખો, આતેલનુંમાલિકકરવાથીશરીરનાંજકડાઈગયેલાઅંગોછૂટાંપડીતકલીફમટેછે.
•બેનાળિયેરનુંકોપરુંકાઢીને, તેનાનાનાટુકડાકરી, ખાંડીનાખવું, ખાંડેલાકોપરાનેવાસણમાંધીમેધીમેગરમકરવું, તેલછૂટુંપડશે, નેતેલઠર્યાપછીકપડામાંનિચોવીનેગાળીલેવું. બેનાળિયેરનાનીકળેલાંતેલમાંત્રણથીચારમરીનુંચૂર્ણઅનેત્રણલસણનીકળીવાટીનેનાખવી. આતેલથીજકડાઈગયેલાભાગપરહળવાહાથેસવારેઅનેરાત્રેમાલિશકરવીઅનેતેપછીગરમરેતીનોશેકકરવાથીખૂબઆરામથાયછે.
•વાયુકેકફદોષથીકમરનોદુઃખાવોકેડોકજકડાઈગઈહોયતોથોડાપાણીમાંમરચાંનાખી, ઉકાળોકરી, તેમાંકપડુંબોળી, દર્દવાળાભાગપરગરમપોતાંમૂકવાથીઆરામમળેછે.




ગળુ બેસી ગયું છે? મોઢું આવી ગયું છે?
ગળુંઆવીગયુંહોયતોસરકાનાકોગળાકરવાથીમટેછે.
પાનખાવાથીમોઢુંઆવીગયુંહોયતોમોઢામાંલવિંગરાખવાથીમટેછે.
મધસાથેપાણીમેળવીકોગળાકરવાથીમોંનીચાંદીઅનેગળાનીબળતરામટેછે.
ટંકણખારનેપાણીમાંઓગાળીકોગળાકરવાથીમોંનાચાંદાતથાજીભનીચાંદામટેછે.
બાવળનીછાલઉકાળીનેકોગળાકરવાથીમોંનાચાંદામટેછે.
ગળુંબેસીગયુંહોયતોમીઠાનાગરમપાણીનાકોગળાકરવાથીગળુંમટેછે.
ગરમપાણીમાંહિંગનાખીનેપીવાથીઅવાજબેસીગયોહોયતોખૂલેછે.
ગરમકરેલાદૂધમાંથોડીહળદરનાખીપીવાથીગળુંબેસીગયુંહોયતોતેમટેછે.
પાકુંદાડમખાવાથીઅવાજબેસીગયોહોયતોતેખૂલેછે.
રાત્રેશેકેલાચણાખાઈઉપરગરમપાણીપીવાથીઅવાજબેસીગયોહોયતોખૂલેછે.
લવિંગનેજરાશેકીમોંમાંરાખીચૂસવાથીગળાનોસોજોમટેછે.
ભોજનકર્યાપછીમરીનુંચૂર્ણઘીસાથેચાટવાથીઅવાજબેસીગયોહોયતોખૂલેછે.
સાકરનીગાંગડીમોંમાંરાખીચૂસવાથીઅવાજબેસીગયોહોયતોખૂલેછે.
લસણનેખૂબલસોટી, મલમજેવુંકરી, કપડાંપરલગાડીપટ્ટી, બનાવીકંઠમાળજેવીગળાનીગાંઠપરલગાડવાથીગળાનીગાંઠમટેછે.
કંઠમાળઉપરજવનાલોટમાંકોથમીરનોરસમેળવીનેરોજલગાડવાથીકંઠમાળમટેછે.
કાંદાનુંકચુંબર, જીરુઅનેસિંધવનાખીખાવાથીગળુંસાફરહેછે. કફનીખરેટીબાઝતીનથી.
તાજીમોળીછાશપીવાથીમોંનાચાંદામટેછે.
તુલસીનાંપાનચાવવાથીતથાતુલસીનાપાનનાઉકાળાનાકોગળાકરવાથીમોંનીદુર્ગંધમટેછે.
કોથમીરચાવીચાવીનેચૂસવાથીગળાનોકોઈપણપ્રકારનોદુઃખાવોમટેછે.


બાળકોમાટેનીઉપયોગીટિપ્સ
ખજૂરનીએકપેશીચોખાનાઓસામણસાથેમેળવી, ખૂબવાટીતેમાંથોડુંપાણીમેળવીનેનાનાંબાળકોનેબેત્રણવખતઆપવાથીનબળાં, કંતાઈગયેલાંબાળકોહ્રષ્ટપુષ્ટભરાવદારબનેછે.
એકચમચીપાલખનીભાજીનોરસલઈમધમાંભેળવીરોજપાવાથીસુકલકડીબાળકોશક્તિશાળીબનેછે.
પાકાંટામેટાંનોતાજોરસનાનાંબાળકોનેદિવસમાંબે-ત્રણવારપાવાથીબાળકોનીરોગીઅનેબળવાનબનેછે.
બાળકોનેતલખવડાવવાથીબાળકોરાત્રેઊંઘમાંપેશાબકરતાંહોયતોઅટકેછેઅનેશરીરપુષ્ટબનેછે.
તુલસીનાંપાનનોરસપાંચથીદસટીપાંપાણીમાંનાખીનેરોજપીવડાવવાથીબાળકનાસ્નાયુઓઅનેહાડકાંમજબૂતબનેછેઅનેબાળકજલદીચાલતાંશીખેછે.
કાંદોઅનેગોળરોજખવડાવવાથીબાળકનીઊંચાઈવધેછે.
દૂધપિવડાવતાંપહેલાંટામેટાંનોએકચમચીરસપીવાથી, બાળકોનેથતીદૂધનીઉલટીમટેછે.
હળદરનાખીગરમકરેલાદૂધમાંસહેજમીઠુંનેગોળનાખીનેપાવાથીબાળકોનીશરદી, કફઅનેસસણીમટેછે.
લસણનીએકકેબેકળીદૂધમાંપકાવી, ગાળીદૂધપાવાથીબાળકોનીમોટીઉધરસ (હડખીઉધરસ) મટેછે.
ધાણાઅનેસાકરનેચોખાનાઓસામણમાંપાવાથીબાળકોનીઉધરસઅનેશ્વાસમટેછે.
નાગરવેલનાંપાનનેદિવેલચોપડી, સહેજગરમકરી, નાનાબાળકનીછાતીપરમૂકી, ગરમકપડાથીહળવોશેકકરવાથીબાળકનોકફછૂટોપડીજાયછે.
લસણનીકળીઓનેકચડી, પોટલીબનાવી, બાળકનાગળામાંબાંધીરાખવાથીબાળકનીકાળીખાંસી (હુકિંગકફ-હેડકીઉધરસ) મટેછે.
બાળકનીછાતીકફથીભરાઈગઈહોયતોતુલસીનાંપાનનોરસમધમાંમેળવીબે-ત્રણવારપાવાથીતુલસીનારસનેગરમકરીછાતી, નાકતથાકપાળેલગાડવાથીશરદીઅનેકફમાંખૂબરાહતમળેછે.
છાશમાંવાવડિંગનુંચૂર્ણપાવાથીનાનાંબાળકોનાકરમિયામટેછે.
મધમાંકાળીજીરીનુંચૂર્ણચટાડવાથીબાળકોનાકરમિયામટેછે.
એકચમચીકાંદાનોરસપાવાથીખાતાંઅન્નબાળકોનાંકરમિયામટીજાયછે.
ગ્લુકોઝમેળવેલાપાણીમાંલીંબુનીચોવીબબ્બેચમચીદિવસમાંચારવખતપાવાથીબાળકનાશરૂઆતનાદાંતખૂબજસરળતાથીઆવેછેઅનેઝાડાથતાનથી.
બાળકોનાપેઢાંપરનરમાસથીમધઅનેસિંધવ-મીઠુંભેળવીઘસવાથીબાળકનેસહેલાઈથીદાંતઆવેછે.
દાંતઆવેત્યારેપાણીજેવાઝાડાથતાહોયતોજાવંત્રીનેતાવડીપરશેકીપાઉડરકરીમધસાથેમાતાનાદૂધમાંઆપવાથીઝાડામટેછે.
દાંતઆવેત્યારેપાણીજેવાઝાડાથતાહોયતોમકાઈનાડોડામાંથીદાણાકાઢીલીધાપછીમકાઈનાડોડાનેબાળીતેનીભૂકી (એકકેબેવાલજેટલી) પાણીકેછાશમાંપાવાથીઝાડાબંધથઈજાયછે.
દાંતઆવેત્યારેઆંખઆવીહોયતોફુલાવેલીફટકડીનેગુલાબજળમાંમેળવીઆંખમાંટીપાંનાખવાંતથાફટકટીનાનવશેકાપાણીથીઆંખધોવાથીઆરામથાયછે.
બાળકોનેગાજરનોરસપિવડાવવાથીદાંતનીકળવામાંસરળતાથાયછેઅનેદૂધપણસારીરીતેપચેછે.
તુલસીનાંપાનનોરસમધમાંમેળવીનેપેઢાપરઘસવાથીબાળકનાદાંતતકલીફવગરસરળતાથીઆવેછે.
બાળકોનેદાંતઆવેત્યારેલીંડીપીપરનુંચૂર્ણઅથવાફૂલાવેલોટંકણખારમધમાંમેળવીમોઢાપરઘસવાથીઅનેટંકણખારનુંચૂર્ણમધમાંચટાડવાથીસરળતાથીપીડાવગરદાંતઆવેછે.
તાંદળજાનોરસએકચમચીધાવણાબાળકનેપાવાથીકબજિયાતમટેછે.
એકશેરપાણીનેખૂબઉકાળી, તેમાંપાંચતોલાકાંદાનીછીણનાખી, ઠંડુંથયાબાદગાળી, તેમાંથીએકચમચીપાણીલઈનેતેમાંપાંચટીપાંમધમેળવીપાવાથીબાળકઘસઘસાટઊંઘેછે.
સફેદકાંદાનેકચરીનેસૂંઘાડવાથીબાળકોનીઆંચકી-તાણમાંફાયદોથાયછે.
બાળકનેચૂંકઆવતીહોયતોડૂંટીપરહિંગચોપડવાથીવાછૂટથઈઆરામથાયછે.
જાયફળઅનેસૂંઠનેગાયનાઘીમાંઘસીનેતેનોઘસરકોચટાડવાથીબાળકનેશરદીનેલીધેથતાઝાડામટેછે.
નાગરવેલનાપાનનારસમાંમધમેળવીનેચટાડવાથીવાછૂટથઈનાનાંબાળકોનોઆફરો-અપચોમટેછે.
બાળકનેપેટમાંદુઃખેત્યારેતેનાપેશાબનેપેટઉપરચોપડવાથીલાભથાયછે. નાનાબાળકનેછાશપિવડાવવાથીદાંતનીકળવામાંતકલીફથતીનથી.

કમળાનાઆયુર્વેદઉપચારો
શેરડીનેઝાકળમાંરાખીસવારેતેનેચૂસીનેખાવાથીકમળોમટેછે.
૧૦૦થી૨૦૦ગ્રામદહીંમાં૨થી૪ગ્રામપાપડખારોમેળવીનેવહેલીસવારેનરણેકોઠેલેવાથી૩દિવસમાંકમળોમટેછે.
ગાજરનોઉકાળોપીવાથીકમળામાંઆવેલીઅશક્તિઅનેલોહીનીઊણપદૂરથાયછે.
મધસાથેગાજરનોરસપીવાથીકમળોમટેછે.
મધમાંપાકાંકેળાખાવાથીકમળોમટેછે.
આદુનોરસતથાગોળખાવાથીકમળોમટેછે.
સૂંઠઅનેગોળખાવાથીકમળોમટેછે.
સફેદકાંદા, ગોળઅનેથોડીહળદરમેળવીસવાર-સાંજખાવાથીકમળોમટીશકેછે.
હળદરનુંચૂર્ણએકતોલો, ચારતોલાજેટલાંદહીંમાંલેવાથીકમળોમટીશકેછે.
હળદરનુંચૂર્ણતાજીછાસમાંનાખીનેસવાર-સાંજપીવાથીઅઠવાડિયામાંકમળોમટીજાયછે.
કળિયાતુબેચમચીતેમજસાકરદોઢચમચીફાંકવાથીકમળોમટેછે.
કમળામાંભૂખનલાગતીહોયતોબેચમચીઆદુનોરસઅનેઅડધીચમચીત્રિફળાચૂર્ણસાથેદિવસમાંબેવારલેવાથીભૂખલાગશે.
અરીઠાનુંપાણીનાકમાંનાખવાથીકમળોમટેછે.
લીમડાનાપાનનોરસતથામધસવારમાંનરણાકોઠેપીવાથીપણકમળોમટેછે.
હિંગનેપાણીમાંઘસીનેઆંખમાંઆંજવાથીકમળોમટેછે.




દમ-શ્વાસનાઘરેલુઉપચાર
દમનોહુમલોથયોહોયતોએકપાકુંકેળુંલઈ, તેનેદીવાનીજ્યોતપરગરમકરી, પછીતેનેછોલીનેમરીનોભૂકોઉપરભભરાવીનેખાવાથીઆરામથાયછે.
ઘીસાથેદળેલીહળદરચાટીઉપરગરમદૂધપીવાથીદમમાંઆરામથાયછે.
બેચમચીઆદુનોરસમધસાથેલેવાથીદમમાંરાહતથાયછે.
રોજગાજરનોરસપીવાથીદમનોરોગજડમૂળમાંથીમટેછે.
હળદર, મરીઅનેઅડદએત્રણનોઅંગારાપરનાખીધુમાડોલેવાથીદમમાંતરતરાહતમળેછે.
દસ-પંદરલવિંગચાવીનેતેનોરસગળવાથીદમમટેછે.
એલચી, ખજૂરઅનેદ્રાક્ષમધમાંચાટવાથીદમમટેછે.
દરરોજથોડીખજૂરખાઈઉપરગરમપાણીપીવાથીકફપાતળોથઈનેઘટેછેઅનેદમમટેછે.
નાગરવેલનાપાનમાબેરતીભારજેટલીફુલાવેલીફટકડીખાવાથીદમમટેછે.
અજમોગરમપાણીસાથેલેવાથીશ્વાસમાંરાહતથાયછે.
પંદર-વીસમરીવાટીમધસાથેરોજચાટવાથીશ્વાસમટેછે.
ગાજરનારસનાંચારપાંચટીપાંનાકમાંનાખવાથીશ્વાસમટેછે.
તુલસીનોરસ૩ગ્રામ, આદુનોરસ૩ગ્રામ, એકચમચીમધસાથેલેવાથીશ્વાસમટેછે.
તુલસીનોરસદસગ્રામઅનેમધપાંચગ્રામભેગુંકરીલેવાથીશ્વાસમટેછે.
હળદળઅનેસૂંઠનુંચૂર્ણમધસાથેલેવાથીશ્વાસમટેછે.
ફુલાવેલીફટકડીઅનેસાકરસરખેભાગેલઈદિવસમાંચારવખતઅર્ધોતોલોજેટલીફાકવાથીશ્વાસમટેછે.
આમળાનાઅઢીતોલારસમાંએકતોલોમધ, પાતોલોપીપરનુંચૂર્ણમેળવીલેવાથીશ્વાસમટેછે.




પથરીનાઆયુર્વેદઉપચારો
*લીંબુનારસમાંસિંધવ-મીઠુંમેળવીનેઊભાંઊભાંપીવાથીપથરીઓગળીજાયછે.
•ગાયનાદૂધનીછાશમાંસિંધવ-મીઠુંનાખીનેઊભાંઊભાંરોજસવારે૨૧૨દિવસસુધીપીવાથીપથરીપેશાબવાટેબહારનીકળીજાયછેઅનેઆરામથાયછે.
•ગોખરુનુંચૂર્ણમધમાંચાટવાથીપથરીઓગળીજાયછે.
•ટંકણખારનેબારીકવાટીતેનોભૂકોપાણીસાથેફાકવાથીપથરીનોચૂરોથઈપેશાબવાટેનીકળીજાયછે.
•નાળિયેરનાપાણીમાંલીંબુનોરસમેળવીરોજસવારેપીવાથીપથરીમટીજાયછે.
•કારેલાંનોરસછાશસાથેપીવાથીપથરીમટીજાયછે.
•મૂળાનાપાનનોરસકાઢી, તેમાંસુરોખારનાખી, રોજપીવાથીપથરીઓગળીજાયછે.
•પાલખનીભાજીનોરસપીવાથીપથરીઓગળીજાયછે.
•જૂનોગોળઅનેહળદરછાશમાંમેળવીનેપીવાથીપથરીઓગળીજાયછે.
•કાળીદ્રાક્ષનોઉકાળોપીવાથીપથરીઓગળીજાયછે.
•કળથી૫૦ગ્રામરાત્રેપલાળીરાખી, સવારેમસળી, ગાળીએપાણીરોજસવારેપીવાથીપથરીમટેછે.
•કળથીનોસુપબનાવીતેમાંચપટીસુરોખારમેળવીપીવાથીપથરીઓગળીજાયછેઅનેપથરીનેલીધીથતીભયંકરપીડામટેછે.
•મૂળાનાંબીચારતોલાલઈઅર્ધોશેરપાણીમાંઉકાળવાં, અર્ધુપાણીબાકીરહેત્યારેઉતારીપાણીપીવાથીપથરીઓગળીજાયછે.
•ઘઉંઅનેચણાનેસાથેઉકાળીને, તેનાઉકાળામાંચપટીસૂરોખારનાખીઉકાળીપીવાથીભાંગીનેભૂકોથઈજાયછે.
•મેંદીનાંપાનનોઉકાળોપીવાથીપથરીમટીજાયછે.
•મકાઈનાદાણાકાઢીલીધાપછીખાલીડોડાનેબાળી, તેનીભસ્મબનાવી, ચાળીનેઆભસ્મ૧ગ્રામજેટલીસવાર-સાંજપાણીસાથેલેવાથીપથરીનુંદર્દપેશાબનીઅટકાયતમટેછે.
•બડીદૂધ (દૂધેલી) નાંપાનપાંચતોલાતથામેંદીનાંપાનપાંચતોલાલઈબંનેનેઅલગઅલગવાટીરસકાઢવોઅનેબંનેરસકાંસાનાવાસણમાંનાખીદોઢતોલોગોળઉમેરીઉકાળવું, રસઠંડોથાયપછીબેભાગકરીએકભાગસવારેઅનેએકભાગસાંજેત્રણદિવસસુધીપીવો. પેશાબલાલઆવેતોગભરાવવુંનહીં. ત્રીજાદિવસેપથરીબારીકપાઉડરથઈપેશાબવાટેબહારઆવશે.
કાંદાના૨૦ગ્રામરસમાં૫૦ગ્રામખાંડેલીમિસરીખાંડભેળવીનેખાવાથીપથરીતૂટીજઈનેપેશાબદ્વારાનીકળીજાયછે.

તાવમાં :સૂંઠ, દેવદારૃ, ધાણા, નાની મોટી બંને ભોંયરીંગણી, આ ઔષધીઓનો કવાથ- ઉકાળો બનાવીને તાવમાં પાચન માટે આપવો જોઈએ.
તાવમાં ભૂખ લાગવા પર પ્રથમ લીંડીપીપર અને સૂંઠથી પકવેલ પાણીમાં ધાણી મમરાની પેયા- સૂપ બનાવીને આપવી જોઈએ. તે જલદી પચી જાય છે અને તાવનો નાશ કરે છે

મહુડાનું ફૂલ મધુર, શીતળ, ભારે અને પુષ્ટિ આપનાર હોઈ, બળ તથા વીર્ય વધારનાર અને વાયુ તથા પિત્તનો નાશ કરનાર કહેલ છે.

મહુડાનું ફળ શીતળ, ભારે, મધુર, વીર્યને વધારનાર, હૃદયને ન ગમે એવું અને વાયુ, પિત્ત, તરસ, લોહીનો બગાડ કે અશુદ્ધિ, દાહ, શ્વાસ, ક્ષત-ચાંદું તથા ક્ષયનો નાશ કરે છે.

પપૈયું એક સંપૂર્ણ આહાર છે. તે માત્ર એકલું ખાવાથી પણ પેટ ભરાઇ જાય છે. તેને ભરપેટ ખાવાથી તેની કોઇ પણ આડઅસર થતી નથી કે તેનાથી કોઇ નુકસાન થતું નથી. તેને દૂધની સાથે ખાવામાં આવે તો તે રક્ત શુદ્ધ કરવાનું કામ કરે છે.
કમળાના રોગથી પીડાતા દર્દીને કાચાં પપૈયાંના રસના પાંચ ટીપાં તાજાં દૂધમાં મીક્ષ કરી ભોજન બાદ ચાર અઠવાડિયા સુધી આપવામાં આવે તો દર્દીને ફાયદો થાય છે. દર્દીને આ પ્રયોગની સાથે સાથે પાકું કેળું આપવું.
પથરીના રોગમાં દર્દીને પપૈયાના થડની ૨૦ ગ્રામ છાલને ૨૦૦ ગ્રામ પાણીમાં લસોટી, વાટીને ગાળી લો. દર્દીને જ્યારે જ્યારે તરસ લાગે ત્યારે આ પાણી આપો. આ પ્રયોગ સતત ૨૧ દિવસ કરવાથી પથરી આપોઆપ ભાંગીને નીકળી જશે.
પેટના વિકાર દૂર કરવા માટે કાચા પપૈયાનો સલાડ ખાઓ.
અપચા અને કબજિયાતની બીમારીમાં સવારના નાસ્તામાં પપૈયાને નિયમિત રીતે લેવાથી એક અઠવાડિયામાં આ સમસ્યા દૂર થશે.
કફનેલીધેસ્વરભેદ- અવાજબેસીગયોહોય, તોલીંડીપીપર, પીપરામૂળ (ગંઠોડા) કાળામરીઅનેવિશ્વભૈષજએટલેકેસૂંઠઆઔષધોનુંચૂર્ણમધસાથેલેવુંજોઈએ. (બધાજઔષધોસરખાભાગે- વજનેમિશ્રકરીખૂબખાંડીનેબારીકચૂર્ણકરી, બાટલીભરીલેવી. આમાંથીઅડધીચમચીજેટલુંઆચૂર્ણએકથીબેચમચી મધમાંમિશ્રકરીસવાર- સાંજચાટીજવું. આચૂર્ણથીબેસીગયેલોઅવાજખૂલીજાયછે. કફનાબધાજરોગોમાંપણઆઉપચારહિતાવહછે.)

વજન
કમળકાકડીઠંડી, મીઠી, તુરી, કડવી, ભારેમળનેરોકનાર, વીર્ય- શુક્રનેવધારનાર, રુક્ષ, ગર્ભનુંસ્થાપનકરનાર, બળઆપનાર, મળનુંશોષણકરનારઅનેકફતથાવાયુકરનારહોય, પિત્ત, લોહીનોબગાડકેરક્તપિત્તતથાદાહ- બળતરાનેમટાડનારછે. * વજનવધતુંજનહોયતેમણે દસપંદરકમળકાકડીનામીજરોજસવારેતેનીબેફાડવચ્ચેનીલીલીજીભકાઢીનેસાકરસાથેખૂબચાવીનેખાવા. તેઅતિપૌષ્ટિકહોવાથીધીમેધીમેવજનવધવાલાગેછે.
ચક્કર
આયુર્વેદિયમતેજેમનેચક્કરઆવતાંહોય, તેમણેપિત્તવધારનારતમામઆહારવિહારનોત્યાગકરીદેવો. અનેએકચમચીગાયનાઘીમાંવાલનાએકદાણાજેટલો શુદ્ધસાજીખારમિશ્રકરીસવારે, બપોરેઅનેરાત્રેલેવોતથાપગનાતળિયેઅનેકપાળેગાયનુંઘીઘસવુંજોઈએ.
વારંવારકાકડાપાકીજતાંહોયતેમણેઅડધીચમચીહળદરઅનેઅડધીચમચીગરમાળાનીછાલનોતાજેતાજોબનાવેલોઉકાળોસવારે, બપોરેઅનેરાત્રેપીવોજોઈએ.
કાકડાનો સોજોઃ
હુંફાળા પાણીમા એક ચમચી હળદરનું ચુર્ણ અને એક ચમચી ખાંડ નાખીને ઓગાળીને ધીમે ધીમે પીવું. સવાર,બપોર,સાંજ અને રાત્રે પીવું. ત્રણ દીવસ પછીચારની જગ્યાએત્રણબખતપીવું. જેમજેમરાહતજણાયતેમતેમએકએકવારઓછાકરતાજવું. ત્રણદીવસમાંસોજોઉતરીજાયછે.પીડાઅનેદુખાવોબંધથાયછે.આએકઅનુભવસિધ્ધઉત્તમઇલાજછે.હળદરશુધ્ધીકરનારછે. તેવિષનાશકછેઅનેઘાનેરૂઝવેછે. જોઅવારનવારકાકડાથતાહોયતોરોજજમવામાલીલીહળદરનીકચુંબરખાવી.


;bthu dtsh Nt btxu FtJt òuEyu?
1. ;ubtk fuhtuxel Au suLþk Nhehbtk ‘rJxtbel yu¥ btk Yvtk;h :tg Au. sult:e ;bthe ytkFtult lkch ytuAt :tg Au. h;tk"¤t :Jtðþk l:e.
2. dtshlt hm:e vuxbtk ytk;hztltu mtuòu ytuAtu :tg Au.
3. dtsh FtJt:e ‘dtWx¥ :gtu ntug ;tu ;u ytWx (bxe sÔþk) :tg Au.
4. dtshlt muJl:e jtune atuÏÏþk :tg Au. rnbtuøjtucel J"u Au fthK ;ubtk ytglo Au.
5. dtsh FtJt:e ’tk; bsçþ; :tg Au.
6. dtshbtk VtEch Au su FtJt:e fcSgt; bxu Au.
7. dtshlt rlgbe; Wvgtud:e ytxjt c"t htudtubtk htn; :tg Au. 1. ntxoyuxuf 2. v:he 3. mtuò 4. lmftuhe VqxJe.
5. ÕGþftuheyt («’h)
પપૈયાના ફાયદા
પપૈયુ ખાવામાં સ્વાદીષ્ટ તો છે જ પરંતુ તે ઘણુ જ ગુણકારી છે.તેમા વીટામીન બી,સી,ઇ અને બીટાકેરોટીન હોય છે.તેમા રહેલૂં પપેન એન્ઝાઇમ પાચનક્રીયામા ઘણુજ ઉપયોગી છે.કબજીયા,રક્તસ્ત્રાવમાં પપૈયુ ઘણુ જ ફાયદાકારક છે.પપૈયું હ્રદયરોગ અને ડાયાબીટીસના રોગીઓ માટે લાભકારક છે.તેમા રહેલું ફાયબર કોલેસ્ટ્રોલ ઘટાડે છે.તેનો રસ પ્રોટીનને સરળતાથી પચાવીદે છે જેને કારણે આતરડા અને પેટના વિકારો દુર થાય છે.તેનું નિયમીત સેવન કેન્સ્રરના જોખમને ઘટાડે છે.પપૈયામા રહેલા એન્ઝાઇમને લઇને સોજામા રાહત રહે છે.પપૈયામા રહેલુ વિટામીન ત્વચા અને આંખો માટે ઘણુજ ગુણકારી છે.સવારે પપૈયુ ખાઇને ઉપર દુધ પીવાથી કવજીયાત મટે છે.હાઇબ્લડ પ્રેશરની બિમારીવાળાએ રોજ સવારે ખાલી પેટે ત્રણથી ચાર ચીરી પપૈયાની ત્રણ મહીના સુધી ખાવીજોઇએ જેનાથી ઘણોજ ફરક પડે છે. પગના દુખાવા માટે પપૈયું ઘણુ જ ઉપયોગી છે.

કફ, પિત્તનાઅનેકરોગનાશક – લીમડો
ગુજરાતઅનેભારતમાંલીમડા (નિમ્બ, નીમ)નાવૃક્ષથીસૌકોઈપરિચિતછે. લીમડોભારતીયલોકોમાટેકલ્પતરૂસમાનઔષધિ, જંતુનાશક, પાકરક્ષકતથાપર્યાવરણનીશુદ્ધિકર્તાતરીકેખાસઉપયોગીછે. તેનાવૃક્ષો૨૫થી૩૦ફૂટઊંચાઅનેઅનેકડાળી-શાખાનાહોયછે. થડનીછાલજાડી, ખરબચડી, ધૂળિયા-લાલરંગનીતથાફાટેલીહોયછે. તેનાપાન૯થી૧૬ઈંચલાંબા, પીળી-પાતળીસળીઉપર, ૧થી૩ઈંચલાંબા, અર્ધાથીદોઢઈંચપહોળા, એકાંતરેઆવેલા, પાનનીકિનારકરવતીનાદાતાજેવીછેડેઅણીદાર, સળીનીબંનેબાજુએપ્રાયઃ૬થી૧૪નીસંખ્યામાંથાયછે. ઝાડપરઉનાળામાંસફેદરંગના, નાના, જરાકડવીસુગંધના, ગુચ્છામાંપુષ્પોકઆવેછે. તેનીપરલંબગોળ, અર્ધાઈંચવ્યાસનીરાયણજેવડીકેતેથીનાનીલીંબોડી-ફળરૂપેગુચ્છામાંઆવેછે. આલીંબોળીતાજીનવીહોયત્યારેલીલારંગનીનેપાકેત્યારેપીળારંગનીથાયછે. તેનીઉપરનોભાગગર્ભરૂપ-ચીકણોહોયછે. ફળમાંમીંજહોયછે. જેપીલીને ‘લીંબોડીનુંતેલ‘ મેળવાયછે. જેદવારૂપેખાસવપરાયછે. લીમડોસર્વાંગકડવોહોયછે.
ગુણધર્મો :
લીમડોસ્વાદેકડવો, તીખો, ગુણમાંઠંડો, હળવો, ગ્રાહી (સંકોચક), મંદાગ્નિકર્તા, વ્રણ-જખમનીશુદ્ધિકરીરુઝાવનાર, બાળકોઅનેગરમી-શરદીનાદર્દીનેહિતકરઅનેહ્રદયનેહિતકરછે. તેવ્રણ, સોજા, કફપિત્ત (ગરમી), કૃમિ, ઉલટી, હ્રદયરોગ, કોઢ, શ્રમ, તૃષા, અરૂચિ, રક્તદોષ, ઉધરસ, તાવઅનેપ્રમેહમટાડેછે. ઝાડનીછાલ, પાચક, કડવી, તાવમટાડનારતથાગ્રાહીછે. પાંદડા-વ્રણ, બદગાંઠ, કૃમિ, કમળો, ત્વચારોગ, ગરમીનાદર્દોમટાડેછે. લીંબોળીનામીંજકોઢ, કૃમિહરસ, તાવમટાડેછે. લીંબોળીનુંતેલગરમ, કડવું, જૂ-લીખ-ખોડા-નાશક, કફપિત્તજન્યરોગોતથાત્વચારોગોમટાડેછે. ઉનાળામાંલીમડાનાફૂલ, નમકતથામરીસાથે૩થી૫દિનખાવાંલાભપ્રદછે.

ઔષધિપ્રયોગ :

વ્રણ-જખમ (રસીવાળા) :લીમડાનાપાનખૂબબારીકવાટી, તેનીચટણીપોટીસનીજેમરોજલગાવવી, ઉત્તમઈલાજછે. તેજંતુધ્નઅનેરસીવિરોધીહોવાસાથેરુઝવનારપણછે.

ખસ-ખરજવું :
(1) લીંબોળીનુંતેલતથાકણગીનુંતેલમિશ્રકરીકેએકલુંલગાવવું.
(2) ’t’h, FhsÔþk, JtrZgt, atbze ft¤e vze dE ntug ;tu j´çþ DmJt:e yu bxu Au.
ft¤t ztD, Fej, "çct:
(1) ft¤t ztD, Fej, "çct Jduhu anuht vh:e ’qh fhJt j´çþle ;tS Atj ºtK d{tb ylu 12 d{tb mVu’ mhmJlu Jtxe ;ultu juv htºtu anuhtu mtV fhe jdtJJtu. yt juv ºtKuf yXJtrzgt s jdtJJt:e vrhKtb òuJt b¤Nu.
(2) Fej bxtzJt btxu vK j´çþlt hmbtk mhmJlt ’tKt ylu :tuzw rmk"J Jtxe Fej vh jdtJJt.
(3) j´çþle Atj s Fej Wvh jdtJJt:e vK Fej ’qh :Nu.
(4) ftfzelt hmbtk j´çþltu hm ltkFe btu vh btjeN fhJt:e ft¤t fwkzt¤t fu ceò ztD Jduhu bxu Au.
(5) btuZt vhlt Fej ft¤t ztD Jduhu j´çþ:e ’qh :NuFej, ytkF Wvhlt fwkzt¤t, Nhehle ahce ytudt¤e bu’ vK ’qh fhu Au.
(6) dh’l DKtle ft¤e vze dE ntug Au yule Wvh mJth- mtks ’m- ’m rbrlx j´çþ DmJt:e atbze dtuhe ylu MþkJt¤e :E sNu.
(7) j´çþltu hm ylu ðþjmelt vtlltu hm Cudtfhelu anuht vh jdtJelu ’m rbrlx vAe vtKe:e "tuE ltFJt:e btuZt vhlt ztD "ehu "ehu ’qh :Nu.
(8) j´çþltu hm 20 d{tb suxjtu ºtKJth dt¤elu juJtu yubtk 20 d{tb øjemhel ;:t 5 d{tb mtuztctgftco Cudt fhelu NeNebtk Che htFJt ylu htus htºtu jdtzJt:e anuht vhlt ft¤t ztD, "çct, ’qh :Nu ylu atbze MþkJt¤e ;:t dtuhe :Nu
(9) ખીલપરમૂળાનાપાનનોરસલગાડવાથીઅઠવાડિયામાંખીલમટેછે.
(10) ત્વચાપરડાઘઅનેધબ્બાહોયતોસરસિયાનાતેલમાંચપટીમીઠુંનાખીનેએનાથીમાલિશકરો. ડાઘાજરૂરઓછાથશે.
(11) લીમડાનીલીંબોડીનેછાસમાંવાટીતેનેખીલપરલગાવવાથીખીલદૂરથાયછે.અનેચહેરાનીત્વચામુલાયમબનેછે.
(12) જાયફળવાટીનેચહેરાપરલગાડવાથીકરચલીઓદૂરથાયછે.
(13)ચહેરાતથાગરદનપરનીકાળાશદૂરકરવામાટેફુદીનાનાપાનવાટીનેતેઅર્કકાઢીનેરૂવડેચહેરાતથાગરદનપરલગાવી20 મિનિટપછીચહેરોધોઈનાખવો.
(14) તુલસીનોરસખીલપરલગાડવાથીખીલદૂરથશે

પેટનોદુખાવો:થોરનાદૂધનોપેટઉપરલેપકરવાથીપેટનોદુખાવોચોક્કસમટીજાયછે.
માથાનોખોડો-જૂ-લીખ :
(1) રાતેલીંબોળીનુંતેલમાથાનાવાળમાંલગાવીસૂઈજવું. સવારેમાથુંધોવું. ૪-૬દિવસેઆમકરવું.
(2) રાત્રેસુતીવખતેતુલસીનાપાનમાથાનીચેતકીયાનીઉપરમૂકીરાખીનેસૂવામાંઆવેતોમાથામાંનીજૂનાશપામેછે.
(3)ત્રણચમચીનાળિયેરનાતેલમાંકપૂરમેળવીનેરાત્રેવાળનામૂળમાંઘસીનેસવારેવાળધોવાથીજૂ-લીખસાફથઈજાયછે.
માથાનીઉંદરી (નાનીટાલ) :લીંબોળીનુંતેલતથાકણગી (કરંજ)નુંતેલમિક્સકરીટાલપરરોજઘસવાથીનવાવાળઆવે.
કમળો :લીંમડાનીઅંતરછાલનોઉકાળોકરી, તેમાંમધઅનેચપટીસૂંઠનાંખીસવાર-સાંજપીવું.

પ્રમેહ :લીમડાનીકાચીલીંબોળીરોજ૧-૨૧દિનખાઈબંધકરવી.
હરસ :
(1) લીમડાનીપાકીલીંબોળીરોજ૧-૨નંગસવારેગોળસાથે૭દિવસસુધીખાવી.
(2) લીમડાનીકાચીલીંબોળીરોજ૧-૨૧દિનખાઈબંધકરવી
શીળસ, ચળ, રક્તપિત્ત :લીમડાનીઆંતરછાલનોઉકાળોમધનાંખીપીવો.
ગળતકોઢ (રગતપિત્ત) :લીમડાનાપાનનોરસ૨૦-૨૫ગ્રામજેટલોઅથવાલીંબોળીનુંતેલ૧૫ટીપાજેટલુંરોજલાંબોસમયલેવું. વ્રણ-જખમપરલીમડાનાપાનતથાસોનાગેરુસાથેવાટી, તેનોનિત્યલેપકરવો.
ક્ષયના રોગને અતિસારઃ સુકો(ખાટી ભાજી)ના પાનની ભાજી રાંધવી. સહેજ ઘી લઇ વઘારવી.તેમાં દહીનું પાણી(તોર) મિક્ષ કરવું. દાડમનો રસ કાઢી તેને પણ ભાજીમાં ઉમેરી ખાવા આપવી.
તાવમાં :
(1) ભૂખલાગવાપરપ્રથમલીંડીપીપરઅનેસૂંઠથીપકવેલપાણીમાંધાણીમમરાનીપેયા- સૂપબનાવીનેઆપવીજોઈએ. તેજલદીપચીજાયછેઅનેતાવનોનાશકરેછેસૂંઠ, દેવદારૃ, ધાણા, નાનીમોટીબંનેભોંયરીંગણી, આઔષધીઓનોકવાથ- ઉકાળોબનાવીનેતાવમાંપાચનમાટેઆપવોજોઈએ.
(2) એકચમચીતુલસીનોરસઅનેબીલીનાફૂલનીસાથેએકચમચીમઘઉમેરીદિવસમાંબેવખતલેવાથીતાવમાંરાહતથાયછે.
(3) તાવમાંદ્રાક્ષઉત્તમકાર્યકરેછેજેતરસછિપાવેછેઅનેતાવથીઉત્પન્નથયેલીગરમીપણદૂરકરેછે. 1 ગ્લાસદ્રાક્ષનોજ્યુસ½ ગ્લાસપાણીસાથેલેવાથીફાયદોથશે.
(4) નારંગીનો [ઑરેંજનો] જ્યુસ.જેનાસેવનથીપેશાબવધારેથાયછેજેનાથીતાવનીગરમીદૂરથાયછે. નારંગીનોરસપાચનશક્તિવધારેછેઅનેઈંફેક્શનસામેશક્તિવધારેછે.
(5) સખતતાવમાંબરફનાંપાણીનાંપોતામૂકવાથીતાવઉતરેછે
(6)તુલસીઅનેસૂરજમુખીનાંપાનવાટીનેતેનોરસપીવાથીબધીજાતનાતાવમટેછે.
(7)કશુંકારણનપકડાતુંહોયઅનેશરીરમાંઝીણોતાવરહેતોહોયતોખારેક, સૂંઠ, કાળીદ્રાક્ષ, સાકર, ઘી, દૂધમાંનાખીદૂધઉકાળીનેઠંડુથયેપીવું. ખારેક [સુકવેલુંખજૂર] લોહીમાંથીપિત્તકાઢીતેનેસ્વચ્છકરેછે.
(8)તાવઉતારવાધાણાનુંપાણીઅનેસાકરપીઓ. પરસેવોવળશેતોતાવઉતરશે.
(9)કારેલાનાસેવનથીતાવ,ઉધરસ, ચામડીનેલગતારોગો,એનિમિયા, ડાયાબિટીસતેમજકૃમિપરલાભદાયકછે.

મરડામાં લોહીઃ ઝાડામાં લોહી તથા જળસ(પાચ) પડતું હોય તો દિવેલના મુળનો ટુકડો લઇ દુધમાં ઉકાળી ઠંડુ પડતા દુધ પીવડાવવૂં.

અતિસાર અથવાઝાડા:
(1) ચોળાઇ(તાંદલજો)ના મુળ ધોઇ સ્વચ્છ કરી ચોખાના ધોવાણમાં ધસી ચમચી સાકર મીક્ષ કરી પાવો.
(2) પાકાકેળાનેબરાબરછૂંદીકાઢીતેમાં1 ચમચીઆમલીનોગરઅનેચપટીમીઠુંઉમેરીદિવસનાબેવખતલો.
(3)દૂધવગરનીકડકકોફીઅથવાચાપીઓ.
(4) ખૂબજાણીતોઅકસીરઉપાયએછેકે15 થી20 તાજામીઠાલીમડાનાપાનલઈતેનીપેસ્ટબનાવીતેમાં1 ચમચીમધભેળવીપીઓ.
(5) છૂંદેલાપાકાકેળામાં¼ ચમચીજાયફળનોપાઉડરભેળવીનેલો.
(6) 1 ચમચીખજૂરનીપેસ્ટમાં1 ચમચીમધભેળવીદિવસના4 થી5 વખતલેવાથીઅતિસાર [ઝાડા] પરઉત્તમઈલાજછે.
(7) 1 ચમચીખજૂરનીપેસ્ટમાં1 ચમચીમધભેળવીદિવસના4 થી5 વખતલેવાથીઅતિસાર [ઝાડા] પરઉત્તમઈલાજછે.
(8) છાશમાંએકચમચીસૂંઠભેળવીપીવાથીઝાડા [અતિસાર] પરરાહતરહેછે.

કાનનો દુઃખાવોઃ
(1) 3 થી4 લસણનીકળીલઈતેનેખાવાનાતેલમાંગુલાબીથાયત્યાંસુધીગરમકરીઠંડુપડેગાળીનેએતેલકાનમાંનાખવાથીકાનનાંદુઃખાવામાંરાહતરહેશે.
(2) લસણનારસનેદુઃખતાકાનમાંનાખો. એનીઍંટિબાયોટિકગુણદુઃખાવામાંરાહતરહેછે.
(3) કાનનાદુઃખાવોથતોહોયત્યારેદૂધ, બટર, ચીઝવગેરેખાવાનુંટાળો.વિટામિનસીઅનેઝીંકજેમાંઆવતુંહોયતેનોખોરાકમાંઉમેરોકરો.
(4) કાનમાંનહાતીવખતેપાણીનજાયતેનુંધ્યાનરાખો.
(5) સ્વમૂત્રનાં3 થી4 ટીપાકાનમાંનાખવાથીફાયદોથાયછે.
(6) તુલસીનાપાનનારસમાંથોડુંકકપૂરભેળવીજરાકગરમકરો. આગરમરસનાંટીપાંકાનમાંનાખવાથીકાનનુંકળતરદૂરથશે.
(7) મધનાંટીપાંકાનમાંનાખવાથીકાનનોદુઃખાવોઅનેરસીમટેછે.
આંખમા વેલઃ મરીનું બારીક વસ્ત્રગાળ ચુર્ણ તૈયાર કરવું. ભાંગરાના પાન સ્વચ્છ કરી તેને વેલ પર લગાડવું.
જેનાથી વેલ દુર થાય છે એવો શાસ્ત્રોલેખ છે.
ડંખઃ ભમરા,માંખી તથા જીવડાના ડંખ ઉપર અધેડાના પાન વાટી લેપ કરવાથી રાહત થાય છે.
આફરાનો અસરકારક ઇલાજ:અરીઠાના છોતરા પાણીમાં પલાળીને પછી તે હાથમાં લઇને મસળીને ફીણ ઉત્પન્ન કરવું. આ ફીણમાં આગળીની ચપટી જેટલી જરાક હિંગ મેળવીને આ ફીણને ડૂટીની ફરતે ગોળાકાર ફેરવતા જઇને ચોપડવું. થોડી ધીરજ રાખવી. હાજત થાય તો મળ શુધ્ધી માટે જવું.
પેટનીબળતરા:વરિયાળીસાથેઆદુંઅથવાજીરાનુંસેવનકરવાથીપેટનીબળતરાતથાપાચનક્રિયામાંલાભથાયછે.
એડીપરનાચીરા :કાંદાશેકીતેનીપેસ્ટબનાવીએડીપરલગાડવાથીએડીપરનાચીરામહિનામાંમટીજશે.
ઉલટીઃ
(1) તાજાફુદીનાનેવાટીબેચમચાજેટલોરસકાઢીમધસાથેમેળવીસવાર-સાંજલેવાથીઉલટીબંધથાયછે.
(2) ઊલટીથતીહોયકેઊબકાઆવતાહોયતોતુલસીનારસમાંએલચીનોપાઉડરમિક્સકરીનેપીવાથીરાહતથશે.
દાંત:
(1) હાલતાદાંતઅટકાવવામોંમાંતલનાતેલનાકોગળાભરીરાખવાથીચાર-છમહિનાનાપ્રયોગબાદદાંતબરાબરચોંટીજાયછે.
(2) નાનાબાળકોનેછાશપીવડાવવાથીદાંતનીકળવામાંતકલીફથતીનથી.
(3) લવિંગનુંતેલલઈપેઢાપરલગાડોઅથવાલવિંગનેમોંમામૂકીરાખીધીરેધીરેચાવો.
(4) 1 ગ્લાસપાણીમાંમીઠુંભેળવીતેનાદિવસનાબેવારકોગળાકરો. પેઢાપરઆવેલાસોજાનેમટાડવામાંમદદકરશે.
(5) અરડૂસીના2 પાનચાવીનેખાવાઅનેદૂધપીવું. આનાથીદાંતમાંથીથતોરક્તસ્ત્રાવબંધથશે.
(6) આમળાનીસિઝનમાંઆમળાનોરસપીઓ.
(7) નારિયેળનીછાલનેબાળીઝીણોભૂકોકરીદાંતેલગાડવાથીદાંતસાફથાયછે.
(8) લીંબુનીછાલનેસૂકવીતેનોપાઉડરબનાવીતેમાંમીઠુંભેળવીદાંતેઘસવાથીદાંતમજબૂતઅનેચમકીલાબનેછે.
(9) અખરોટનાઝાડનીછાલદાંતેઘસવાથીદાંતનેદુઃખાવોદૂરથાયછેઅનેદાંતચમકીલાબનેછે.
(10) ફૂદીનાનાપાનચાવવાથીમુખમાંથીઆવતીદુર્ગંધદૂરથશેઅનેદાંતનોસડોદૂરકરશે.
(11) લીંબુનોરસદાંતપરઘસવાથીદાંતમાંથીનીકળતુંલોહીબંધથાયછે.
(12) દાઢમાંદુઃખતુંહોયતોલવિંગનુંતેલલગાડવું.
(13) મીઠું, ખાવાનાસોડાઅનેહળદરસરખાપ્રમાણમાંલઈદાંતેઘસવાથીદુઃખતાદાંતમાંરાહતરહેશે.
(14) બેટીપાંસરસવનાતેલમાંએકચપટીમીઠુંભેળવીદાંતસાફકરવાથીદાંતઅનેપેઢામજબૂતથાયછે.
ગરમી:જેવ્યક્તિનેખાસઉનાળામાંગરમીનીકળતીહોયતેમણેકારેલાનોરસજીરુંપાવડરનાખીનેએકચમચીપીવો.
લકવા:લકવાનારોગીનેગોદંતીભસ્મઅનેચોપચીનીચૂર્ણ 10 ગ્રામલઈતેમાંઝેરકચોલાનુંચૂર્ણ 2 ગ્રામમેળવીસારીરીતેઘૂંટીમિશ્રકરીસવારસાંજ 3 ગ્રામમધકેપાણીસાથેઆપવાથીઘણોજફાયદોથાયછે.
શરદી-સળેખમઃ ઉધરસ,ખાંસી
(1) વધુ પડતીમીઠાઈખાવાથીશરદીથઈગઈહોયતોગોળ, ઘીઅનેસૂંઠનીલાડુડીબનાવીનેતેનેસવાર-સાંજખાવાથીરાહતથાયછે.
(2)ગાયનાઘીમાંજાયફળઅનેસૂંઠઘસીચટાડવાથીશરદીનાકારણેથતીતકલીફમાંરાહતથાયછે.
(3)સળેખમની શરૂઆત હોય ત્યારે હળદરના પાવડરનો ધૂમાડો લેવો. ખાસ કરીને રાતે સુતા પહેલા ધુમાડો લઇને સુઇ જવું. ધુમાડો લીધા પછી તરત પાણી પીવું નહી, બે ત્રણ કલાક પછી પાણી પીવું.
(4)વરસાદમાંપલળીનેઆવ્યાપછીતુલસીનોકેઆદુનોઉકાળોપીવાથીશરદીલાગશેનહિં.
(5) દ્રાક્ષખાંસીમાંઉત્તમપરિણામઆપેછે. 1 કપદ્રાક્ષનોજ્યુસમાં1 ચમચીમધઊમેરીપીવું.
(6) સૂકીખાંસીમાંબદામઉત્તમછે. 7 બદામલઈતેનેપાણીમાંઆખીરાતપલાડીરાખો. બીજેદિવસેતેનાછોતરાકાઢીનાખીતેનીપેસ્ટબનાવો. તેમાં20 ગ્રામબટરઅને20 ગ્રામખાંડભેળવીસવારસાંજબેવખતલેવાથીખૂબરાહતરહેશે.
(7) કાંદાનારસમાંમધભેળવીલેવાથીઉધરસમટેછે.
(8) લવિંગનેમોંમારાખીચુસવાથીઉધરસમટેછે.
(9) મરીનાંચૂર્ણમાંસાકરઅનેઘીમાંભેવીલેવાથીઉધરસમાંરાહતરહેશે.
(10) દાડમનાફળનીછાલચૂસવાથીઉધરસમાંરાહતરહેશે.
(11) આદુનારસમાંમધભેળવીપીવું.
(12) આમલીનાચિચુકાનેશેકીતેનુંચૂર્ણબનાવીતેમાંમધઅનેઘીઉમેરીનેલેવાથીકફમાંપડતુંલોહીબંધથાયછે.
(13) શેરડીનારસમાંઆદુંનોરસનાખીપીવાથીકફથતોનથીઅનેકફનીતકલીફમટેછે.
(14) વેગવાળીખાંસીઆવતીહોયત્યારેબાવળિયોગુંદરલાવીસાફકરીતેનોએકટુકડોમોંમારાખવોઅનેપીપરમીંટનીજેમચૂસો.. બાવળિયાગુંદરનીચીકાશનેકારણેસૂકાયેલાગળાનીખાજશમીજશેઅનેખાંસીશાંતથઈજશે.
(15) સૂકીખાંસીનેકારણેગળુસૂકાઈજાયછેઅનેપેટસાફનઆવેત્યારેઈસબગુલનોપ્રયોગકરવો. 1 કપઉકાળીનેઠારેલાદૂધમાં1 ચમચીખાંડ, 1 ચમચીઘીનાખીહલાવીદૂધરબડીજેવુંથાયત્યારેચમચીચમચીપીવું. સાતદિવસઆપ્રયોગકરવો.
(16) જેઠીમધનોશીરાનોટુકડોમોંમારાખીચૂસો.
(17) એકચમચીકાંદાનોરસએકચમચીઆદુનોરસબેચમચીમધસાથેભેળવીનેપીવાથીઉધરસપરરાહતરહેશે.
(18) હુંફાળુંપાણીપીવાથીઉધરસમાંરાહતરહેછે.
(20) નાગરવેલનાંપાનનેબાળકનીછાતીઉપરમૂકીકપડાંનાગોટાનોશેકકરવામાંઆવેતોછાતીનોકફછૂટોપડીઉધરસબેસીજશે.
(21) રાત્રેમીઠાનીકાંકરીમોંમામૂકીરાખવાથીઉધરસઓછીઆવશે.
(21) લીંબુહંમેશાશરદીમાટેઉત્તમરહ્યુંછેજેહમેશાશરીરનીપ્રતિરોધકતાવધારેછે. 1 ગ્લાસહુંફાળાપાણીમાં1 ચમચીલીંબુનોરસઉમેરીતેમાં1 ચમચીમધઉમેરીદિવસમાંબેવખતલેવું.
(22) 1 ચમચીમરીપાઉડરને1 કપદૂધમાંઉકાળવું. તેમાં½ ચમચીહળદરઉમેરોતથાસ્વાદમાટેસાકરપણઉમેરીશકોછો. આઉકાળેલુંદૂધત્રણદિવસસુધીદિવસમાંએકવારલેવાથીશરદીમાંરાહતરહેશે.
(23) 3 થી4 ચમચીડુંગળીનારસમાં3 થી4 ચમચીમધભેળવીલઈશકોછો.
(24) સૂંઠકાળામરીઅનેતુલસીનાંપાનનોઉકાળોશરદીઉપરલાભદાયકછે.
(25) કાળામરીના2 થી3 દાણાતુલસીનાપાનસાથેચાવવાથીશરદીદૂરથશે.
(26) લવિંગનાતેલનેરુમાલમાંનાખીસૂંઘવાથીશરદીમાંરાહતરહેશે.
(27) તુલસી,સૂંઠ, મરીઅનેગોળનોઉકાળોશરદીપરરાહતઆપેછે.
(28) શરદીઅનેસળેખમથીદૂરરહેવાનાકપરસીધીહવાલાગેતેમનબેસવું. મુસાફરીદરમિયાનવિરુદ્ધદિશામાંબેસવું.
(29) સવારેઅનેરાત્રેસૂવાના1 કલાકપહેલા1 ગ્લાસગરમપાણીમાં1 ચમચીસૂંઠનાખીપીવાથીજૂનીશરદી- સળેખમમાંરાહતરહેશે.
(30) અજમાનેશેકીનેઅનેવાટીનેતેનીપોટલીબનાવીનેસૂંઘવાથીશરદીમટેછે.
(31) શરદીપરમરી, તજઅનેઆદુનોઉકાળોરાહતઆપેછે.
(32) દિવેલમાંકપૂરનાખીતેનાંબેટીપાંનાકમાંનાખવાથીશરદીથીબંધથયેલુંનાકખૂલીજાયછે.
(33) નયણાકોઠેતુલસીનાંપાનખાવાથીશરદીઅનેકફમાંરાહતરહેછે.
(34) નિલગીરીનાંટીપાંનોનાસલેવાથીશરદીથીબંધથયેલુંનાકખૂલીજશે.
(35) રોજસવારેતુલસીનાપાનસાથેબેકાળામરીચાવીજવાથીકફથતોનથી.
પથરી:
(1)છાશમાંહળદરઅનેજુનોગોળમેળવીનેનિયમિતપીવાથીપથરીઓગળીજાયછે.
(2)નાળિયેરનાપાણીમાંલીંબુનોરસમેળવીનેપીવાથીપથરીનીતકલીફમાંરાહતથાયછે.
મરડો:માખણ, મધઅનેખડીસાકરમેળવીનેખાવાથીમરડોથયોહોયતોતેમટીજાયછે.
ગૂમડું:કોઈપણગૂમડુંપાકીનેફુટીગયુંહોયતોતેનાઉપરલીમડાનાપાનવાટીનેતેનીલૂગદીબનાવીનેચોપડવાથીઘાઝડપથીરુઝાઈજાયછે.
નસકોરી :ખટમીઠાંદાડમના 100 ગ્રામરસમાં 20 ગ્રામસાકરમેળવીનેરોજબપોરે (ઉનાળામાંખાસ) પીવાથીનસકોરીફુટતીબંધથઈજાયછે.
હાઈબ્લડપ્રેશર:હાઈબ્લડપ્રેશરનાદર્દીમાટેપપૈયુંફાયદાકારકહોયછે. તેનેરોજભૂખ્યાપેટેચાવીનેખાવું.
ચક્કર
આયુર્વેદિયમતેજેમનેચક્કરઆવતાંહોય, તેમણેપિત્તવધારનારતમામઆહારવિહારનોત્યાગકરીદેવો. અનેએકચમચીગાયનાઘીમાંવાલનાએકદાણાજેટલો શુદ્ધસાજીખારમિશ્રકરીસવારે, બપોરેઅનેરાત્રેલેવોતથાપગનાતળિયેઅનેકપાળેગાયનુંઘીઘસવુંજોઈએ.
કૃમિનોનાશ:
(1) વાવડિંગ, પીપરીમૂળ- ગંઠોડા, સરગવોતથાકાળાંમરીનાંખીછાશમાંતૈયારકરેલીયવાગૂસૂપસાજીખારનાંખીપીવાથીકૃમિનોનાશથાયછે.
(2) કિરમાણીઅજમોસવારેઠંડાપાણીસાથેઅડધીતમચીજેટલોલેવાથીકૃમિ- કરમિયાનોનાશથાયછે.
(3) પિત્તપાપડોઅધકચરોશેકીચણાનીદાળજેટલોમધસાથેઆપવાથીકૃમિઓનોનાશથશે.
(4) વાવડિંગનોઉકાળોપીવાથીથોડાદિવસમાંતમામપ્રકારનાકૃમિસાફથઈજાયછે. *બીજોરાનીછાલનોઉકાળોકૃમિનોનાશકરેછે.
(5) અનનાસખાવાથીનાનાકૃમિઓઓગળીજાયછે.
(6) લીમડાનીકાચીલીંબોળીરોજ૧-૨૧દિનખાઈબંધકરવી.
કાકડાનો સોજોઃ
(1) વારંવારકાકડાપાકીજતાંહોયતેમણેઅડધીચમચીહળદરઅનેઅડધીચમચીગરમાળાનીછાલનોતાજેતાજોબનાવેલોઉકાળોસવારે, બપોરેઅનેરાત્રેપીવોજોઈએ.
(2)હુંફાળા પાણીમા એક ચમચી હળદરનું ચુર્ણ અને એક ચમચી ખાંડ નાખીને,ઓગાળીને ધીમે ધીમે પીવું. સવાર,બપોર,સાંજ અને રાત્રે પીવું. ત્રણ દીવસ પછીચારની જગ્યાએત્રણબખતપીવું. જેમજેમરાહતજણાયતેમતેમએકએકવારઓછાકરતાજવું. ત્રણદીવસમાંસોજોઉતરીજાયછે.પીડાઅનેદુખાવોબંધથાયછે.આએકઅનુભવસિધ્ધઉત્તમઇલાજછે.હળદરશુધ્ધીકરનારછે. તેવિષનાશકછેઅનેઘાનેરૂઝવેછે. જોઅવારનવારકાકડાથતાહોયતોરોજજમવામાલીલીહળદરનીકચુંબરખાવી.
ગેસનેલીધેસોજા/વાયુ:
(1) ગેસનેલીધેસોજાચઢયાંહોયતોતુલસીનોરસ, ઘીઅનેકાળામરીનોભૂકોકરીદિવસમાંબેવખતપીજવાથીઅચૂકફાયદોથાયછે.
(2) મહુડાનુંફળશીતળ, ભારે, મધુર, વીર્યનેવધારનાર, હૃદયનેનગમેએવુંઅનેવાયુ, પિત્ત, તરસ, લોહીનોબગાડકેઅશુદ્ધિ, દાહ, શ્વાસ, ક્ષત-ચાંદુંતથાક્ષયનોનાશકરેછે.
સોજોઃ
(1)પીપળીની છાલ સ્વચ્છ કરી તેને સહેજ પાણીમા લસોટવી અને એને સોજાવાળા ભાગ પર ચોપડવાથી રાહત થાય છે.
(2) સંધિવામાંઆવતાસોજાપરઅજમાનુંતેલલગાવવાથીફાયદોથાયછે.
કમળાનારોગથીપીડાતાદર્દીનેકાચાંપપૈયાંનારસનાપાંચટીપાંતાજાંદૂધમાંમીક્ષકરીભોજનબાદચારઅઠવાડિયાસુધીઆપવામાંઆવેતોદર્દીનેફાયદોથાયછે. દર્દીનેઆપ્રયોગનીસાથેસાથેપાકુંકેળુંઆપવું.
પથરીનારોગમાંદર્દીનેપપૈયાનાથડની૨૦ગ્રામછાલને૨૦૦ગ્રામપાણીમાંલસોટી, વાટીનેગાળીલો. દર્દીનેજ્યારેજ્યારેતરસલાગેત્યારેઆપાણીઆપો. આપ્રયોગસતત૨૧દિવસકરવાથીપથરીઆપોઆપભાંગીનેનીકળીજશે.
માથાનો દુઃખાવો:-
(1) સફરજનનેમીઠાસાથેભૂખ્યાપેટેખાઓ.
(2) ઠંડીથીમાથુંદુખતુંહોયતોતજનાંપાઉડરનેપાણીમાંભેળવીતેનીપેસ્ટબનાવીકપાળપરલગાડો.

અપચાઅનેકબજિયાત:
(1)સવારનાનાસ્તામાંપપૈયાનેનિયમિતરીતેલેવાથીએકઅઠવાડિયામાંઆસમસ્યાદૂરથશે.
(2) ’hhtus lhKt ftuXu lJNuft dhb vtKebtk j´çþltu hm ltkFelu veJt:e fcrsgt; bxu Au
(3) પેટનાવિકારદૂરકરવામાટેકાચાપપૈયાનોસલાડખાઓ.
(4) એકગ્લાસઠંડાપાણીમાંથોડોલીંબુનોરસમેળવીપ્રાત:કાળેપીવાથીકબજિયાતમાંખૂબજફાયદોથાયછે.
(5) ખોરાકપચતોનહોયતેમણેજીરુંશેકીનેસંતરાનારસમાંભેળવીપીવુજોઈએ. પેટનોગેસતથાઅપચોદૂરથશે.
(6) રાત્રેભારેખોરાકલીધાપછીછાસમાંજીરું, લીમડોઅનેઆદુનોઘીમા વઘારકરીનેપીવાથીફાયદોથશે.

કફનેલીધેસ્વરભેદ :
અવાજબેસીગયોહોય, તોલીંડીપીપર, પીપરામૂળ (ગંઠોડા) કાળામરીઅનેવિશ્વભૈષજએટલેકેસૂંઠઆઔષધોનુંચૂર્ણમધસાથેલેવુંજોઈએ. (બધાજઔષધોસરખાભાગે- વજનેમિશ્રકરીખૂબખાંડીનેબારીકચૂર્ણકરી, બાટલીભરીલેવી. આમાંથીઅડધીચમચીજેટલુંઆચૂર્ણએકથીબેચમચી મધમાંમિશ્રકરીસવાર- સાંજચાટીજવું. આચૂર્ણથીબેસીગયેલોઅવાજખૂલીજાયછે. કફનાબધાજરોગોમાંપણઆઉપચારહિતાવહછે.)

સૂકાહોઠનોઘરગથ્થુઉપાયો:-
(1)પુષ્કળપાણીપીઓ
(2) કાકડીનેપાતળીચીરીકરીસૂકાયેલાહોઠપરરગડો.
(3) કડવાલીમડાનોરસહોઠોપરલગાડો.
(4) રાતનાસૂતાપહેલાહોઠોપરદિવેલલગાડો.
(5) ગુલાબનીપાંદડીનોરસકાઢીતેહોઠપરલગાડવાથીહોઠગુલાબીથાયછે
(6)સુકારહેતાહોઠપરદિવસમાંએકવારકોપરેલઅથવાઑલિવઑઈલનુંપાંચમિનિટમાલિશકરવાથીફાયદોથાયછે.
(7) હોઠનીકુદરતીચમકલાવવામાટેતાજાક્રીમમાંલીંબુનોરસભેળવીલગાડવો..

વજન :
(1) કમળકાકડીઠંડી, મીઠી, તુરી, કડવી, ભારેમળનેરોકનાર, વીર્ય- શુક્રનેવધારનાર, રુક્ષ, ગર્ભનુંસ્થાપનકરનાર, બળઆપનાર, મળનુંશોષણકરનારઅનેકફતથાવાયુકરનારહોય, પિત્ત, લોહીનોબગાડકેરક્તપિત્તતથાદાહ- બળતરાનેમટાડનારછે. * વજનવધતુંજનહોયતેમણે દસપંદરકમળકાકડીનામીજરોજસવારેતેનીબેફાડવચ્ચેનીલીલીજીભકાઢીનેસાકરસાથેખૂબચાવીનેખાવા. તેઅતિપૌષ્ટિકહોવાથીધીમેધીમેવજનવધવાલાગેછે.
(2) ઘઉંનાલોટમાંશક્કરિયાંનોલોટમેળવીનેરોટલીખાવામાંઆવેતોથોડા દિવસોમાંજશરીરનુંવજનવધવાલાગેછે.

મૂત્રપીંડનીપથરીઅનેભાંગનોનશોઃજમરૂખીના૧૦૦ગ્રામપાનલઇધોઇ, સાફકરીસહેજપાણીઉમેરીગ્રાઇન્ડકરો.નીચોવીરસકાઢીદર્દીનેપીવડાવો.ભાંગનોનશોચડ્યોહોયતોઅસરકરસે.
સુકતાનઃબાળક સુકાતુ હોય, અંગ વળતુ ન હોય તો સૂકતાનની અસરવાળા બાળકને જેઠી મધનો પાવડર શીવણના શુષ્ક ફુલને સમભાગે લઇ ઘીં મા પકવ કરવો. તેમા સાકરનો પાવડર જોઇતા પ્રમાણમાંમિક્ષ કરી ભરી રાખવું. રોજ ચમચી ઘી બાળકને ખવડાવવું
ડાયાબીટીસનો ઘરેલૂ ઉપાયઃ
(1) ડાયાબીટીસના દર્દીએ ગુવારશીંગ સુકવીને તેનો પાવડરબનાવવો. સવારસાંજબેચમચીઆપાવડરની ફાકી મારવી.આનાથી ડાયાબીટીસના દર્દીને ઘણો જ ફાયદો થાય છે.
(2) મેથીનાદાણાનોપાઉડરપાણીમાંભેળવીસવાર-સાંજતેપાણીપીવાથીડાયાબિટીસતેમજબ્લડપ્રેશરમાંફાયદોથાયછે.
(3) આંબાનાંતાજાપાનલોઅને1 ગ્લાસપાણીમાંઉકાળો. આખીરાતરહેવાદોઅનેબીજેદિવસેસવારેગાળીનેપીઓ.
(4) દિવસનાત્રણગ્રેપફ્રુટ્સ[પપનસ] ત્રણવખતખાઓ.
(5) આપણુંદેશીગુસબેરીવિટામિનસીથીભરપૂરહોયછેજેડાયાબિટીસમાટેઉપયોગીછે. 1 ચમચીગુસબેરીનોરસઅને1 કપકારેલાનારસસાથેભેળવીને2 મહિનાસુધીપીઓ..
(6) બીલીપત્રનાંપાનને½ કલાકપાણીમાંપલાડીરાખીનેતેનેખૂબલસોટીતેનોરસકાઢીપીવાથીઉત્તમપરિણામઆપેછે.
(7) સારાપાકાજાંબુનેસૂકવીબારીકખાંડીચૂર્ણબનાવીપાણીસાથેદિવસમાંબેવારલેવાથીડાયાબિટીસમાંરાહતરહેશે.
(8) ઘઉંનાજ્વારાનોરસનિયમીતપીવાથીડાયાબિટીસપરરાહતરહેછે
(9) મેથીનાંદાણારાતનાંપલાડીસવારેચાવીનેખાવાથીડાયાબીટીસમાંફરકપડેછે.

શીળવાઃ એલર્જીને કારણે આવતી ખંજવાળ અને શીળવા ઉઠવા પર નાગરવેલના પાનવાટી તેનો રસ ચોપડવાથી ઘણી જ રાહત થાય છે.
ખાટા ઓડકારનો અસરકારક ઉપાયઃ ખાટા ઘચરકાની સાથેગળામાં ખટાશ લાગે,આખુ મોઢુ ખાટું ખાટું થઇ જાય
અનેખાટા ઓડકારઆવે તો સ્વાદમાં ખાટી અને આથાવાળી વસ્તુઓ ખાવાની છોડી દો.જમ્યા પછી ફક્ત બે ઘુંટડા પાણી પીવુ,એક કલાક પછી તરસ પ્રમાણે પાણી પીવું.ખાવાનો સોડા,સાજીના ફુલ કે જે રસોડામાં વપરાય છે તેને અડધીચમચીદળેલી સાકરમાં ભેળવી જમ્યા પછી અડધો કલાક બાદ ફાકી જવું.તેની ઉપર બે ઘુંટડા પાણી પીવું. સાજીના ફુલ પિત્તનુ શમન કરે છે.

શ્વાસ- એસ્થમા :
આયુર્વેદમાં દમ- શ્વાસ એસ્થમા માટે એક ઔષધ ઉપચાર આ પ્રમાણે છે. એક ચમચી ગોળ + એક ચમચી સૂંઠનું ચૂર્ણ + સરસિયું. આ ત્રણે ઔષધ મિશ્ર કરીને ધીમે ધીમે સવાર- સાંજ ચાટી જવું અને આવશ્યક પરેજી સાથે આ ઉપચાર ૨૦થી ૨૫ દિવસ કરવો.* અડધી અડધી ચમચી ભારંગ મૂળ અને સૂંઠનું ચૂર્ણ મધ અથવા આદુંના બે ચમચી જેટલા રસમાં મિશ્ર કરી સવાર- સાંજ ચટાડવું. આ ઉપચારથી ક્રોનિક- કઠિન શ્વાસ પણ મટે છે. * આદું, અરડુસી, મધ અને તુલસીનો રસ મિશ્ર કરી પીવાથી શ્વાસમાં ફાયદો થાય છે.
ક્ષયમાં
એકગ્લાસબકરીનાતાજાદૂધમાં, આદૂધજેટલુંજપાણીઉમેરીતેમાંએકચમચીઅશ્વગંધાનુંચૂર્ણઅનેએટલીજસાકર નાંખીઉકાળવું. ઉકળતાપાણીનોભાગઊડીજાયત્યારેઉતારીઠંડુંપાડીપીજવું. સવાર- સાંજઆરીતેએકગ્લાસદૂધક્ષયનાદર્દીઓ, ક્ષયનામુખ્યપ્રધાનઔષધોસાથેપીવેતો, ક્ષયમાંજલદીફાયદોથાયછેઅનેવજનપણવધેછે. અશ્વગંધામાંએકવિશેષગુણ “બૃંહણ” રહેલોછે. બૃંહણએટલેવજનવધારનારએવંપૌષ્ટિકજેમનુંવજનવધતુંજનહોય, તેઓપણઆઉપચારપ્રયોગકરીશકે.
ચીકણી થુકઃ
ગાંગડા હીંગ-૧૦ગ્રામ,બીડલવણ-૪૦ગ્રામ,કાળીજીરી-૮૦ગ્રામ,એરંડાના સુકામુળ-૧૬૦ગ્રામઆ બધુ બારીકવાટીને કાચની બાટલીમા ભરી દો.આ બધુ હીગ્વાધા ચુર્ણની એક એક ચમચીસવાર સાંજ હુંફાળા પાણી સાથે ફાકવી. જેનાથી વારંવાર આવતું ચીકણુ થુક,છાતીની ગભરામણ,હ્રદયશૂળ,પેટની ગરવડ,સાંધાનો સોજો અને દુખાવો,આમવાત,કબજીયાત,અરૂચિ,વારંવાર થતોપેશાબ એ બધામાં પંડીત ભાવપ્રકાશજીના કહેવા પ્રમાણે રાહત થાય છે.
મહુડાનુંફૂલ:મધુર, શીતળ, ભારેઅનેપુષ્ટિઆપનારહોઈ, બળતથાવીર્યવધારનારઅનેવાયુતથાપિત્તનોનાશકરનારકહેલછે.
મહુડાનુંફળ:શીતળ, ભારે, મધુર, વીર્યનેવધારનાર, હૃદયનેનગમેએવુંઅનેવાયુ, પિત્ત, તરસ, લોહીનોબગાડકેઅશુદ્ધિ, દાહ, શ્વાસ, ક્ષત-ચાંદુંતથાક્ષયનોનાશકરેછે.
પપૈયું :પપૈયુંએકસંપૂર્ણઆહારછે. તેમાત્રએકલુંખાવાથીપણપેટભરાઇજાયછે. તેનેભરપેટખાવાથીતેનીકોઇપણઆડઅસરથતીનથીકેતેનાથીકોઇનુકસાનથતુંનથી. તેનેદૂધનીસાથેખાવામાંઆવેતોતેરક્તશુદ્ધકરવાનુંકામકરેછે.
ગોળ:
આપનેખબરછે? આયુર્વેદનાવિદ્વાનપંડિતભાવમિશ્રેગોળનેસપ્રેમનમસ્કારકર્યાછે. કારણકેગોળત્રિદોષહરછે. ત્રિદોષએટલેવાયુ, પિત્તઅનેકફ. આત્રણેદોષમાંથીકોઈપણએકની, બેનીકેત્રણેનીવધઘટથીરોગોત્પત્તિથાયછે. આંદુસાથેગોળનુંસેવનકરવાથીકફનારોગો, હરડેસાથેગોળનુંસેવનકરવાથીપિત્તનારોગોઅનેસૂંઠનીસાથેગોળનુંસેવનકરવાથીવાયુનોનાશકરેછે. ગોળરુચિકર, અગ્નિદીપક, પથ્ય, મળમૂત્રશોધક, હૃદયનેહિતકર, પૌષ્ટિક, રસાયન, પચવામાંલઘુઅનેવીર્યવધારનારછે.
વાળમાટેગોલ્ડનટીપ્સ
(1)લીમડોનાંખીઉકાળેલાપાણીનેઠંડુંકર્યાબાદવાળધોવા
(2)મધ, મેથીઅનેકોપરેલમાથામાંલગાડી૪૫મિનિટપછીધોઇલો
(3) વેક્સટ્રીટમેન્ટદ્ધારાવાળલીસા, શાઇનિંગઅનેકન્ડિશનિંગકરાવો
(4) શ્રીફળનાકોપરાનાદૂધમાંમધ, લીંબુનાંખીવાળમાંલગાવો.
(5)એકમુઠ્ઠીજેટલીઅગરબત્તીનીરાખમાંખાટુંદહીંભેળવો. તેનેચહેરાપરલગાવીપંદરમિનિટપછીધોઈનાખો. એથીચહેરાપરનીદૂરકરેલીરૂવાંટીઝડપથીનહીંઉગે.
(6)દૂધીનોરસઅનેનાળિયેરનુંતેલમિક્સકરીએનાથીમાથામાંસારીરીતેમાલિશકરો. વાળનીચમકવધીજશે.
(7)ચહેરાપરનીરૂંવાટીદૂરકરવામાટેત્રણચમચીરવામાંથોડોકઘઉંનોલોટ, થોડોકચણાનોલોટતથાદૂધમિક્સકરીનેલગાવો. સૂકાઈજાયએટલેએનેવાળનીઊલટીદિશામાંહળવેથીઘસો. પછીધોઈનાખો.
(8)કાંદાનોરસઅનેમધસમાનમાત્રામાંભેળવીવાળમાંલગાડીવાળધોવાથીવાળ ખરતાઅટકેછે.
(9) તુવેરનીદાળનેપાણીમાંરાતનાપલાળીદેવી. સવારેતેનેઝીણીવાટી લેવી. આમિશ્રણથીવાળધોવાથીવાળખરતાઅટકાવીશકાયછે.
(10) માથામાંઆંગળીનાટેરવાથીમસાજકરો. જેનાથીલોહીનુંભ્રમણવધશે.
(11) આમળાનુંતેલવાળનાંમૂળસુધીલગાડો.
(12) કોપરાનુંદૂધવાળનાંમૂળમાંલગાડીધીરેધીરેમસાજકરો.
(13) શિયાળામાંરોજ3 થી4 આમળાખાઓ.
(14) નિયમિત1 ચમચીત્રિફળાનુંચૂર્ણપાણીસાથેલો.
(15) રાતનાગાયનુંઘીપગનાતળિયેઘસો.
(16) લોખંડનાવાસણમાંઆમળાનાચૂર્ણનેપાણીમાંપલાડીમાથામાંલગાડવાથીઅકાળેવાળધોળાથતાંઅટકેછેઅનેવાળમજબૂતથાયછે.
(17) અઠવાડિયેએકવખતહૉટટૉવેલઅનેઑઈલિંગકર્યાપછી10 થી15 મિનિટમાટેવાળમાંદહીંનાખવુંવાળનાંટેક્શચરપ્રમાણેશેમ્પૂકરવુંઆનાથીવાળનોગ્રોથવધેછેઅનેખરતાંઅટકેછે.
(18) આંબાનીગોટલીઅનેઆમળાનેપાણીમાંપલાડીચોળીનેમાથામાંલેપકરવાથીવાળકાળાઅનેલાંબાથાયછે.
(19) વાળનેલાંબાઅનેચમકદારબનાવવામાટેઅઠવાડિયામાંએકવખતમાથામાંહુંફાળુતેલલગાડવુંઅનેથોડાકલાકબાદનવશેકાગરમપાણીમાંપલાડેલામાથાપરલપેટીસ્ટીમઆપવી.
(20) કોપરેલઅનેલીમડાનુંતેલસરખાપ્રમાણમાંભેળવીહલકેહાથેવાળનીમાલિશકરવાથીખરતવાળખરતાંઅટકીજશે.
ત્વચામાટેગોલ્ડનટીપ્સ
(1) ડાબરનુંગુલબારી, મધ, ગ્લીસરીનચહેરાતેમજહોઠપરલગાડવું
(2) ચહેરાનેપાણીમાંધોવોપરંતુલૂંછવોનહીં
(3) મેથીનાપાનનેવાટીનેહળવાહાથેચહેરાપરઘસવાથીકરચલીદૂરથશે
સ્વાઇન ફ્લુ-ફ્લુ
અમેરીકામા એક છોકરો હોસ્પીટલમાં મરણ પથારીએ હતો. તેનો તાવ ઉતરતો ન હતો.એની આફ્રીકન દાદીમાતેની ખબરકાઢવા આવ્યા. તેણે જ્યારે આ વાત જાણી એટલે તરત જ મોટો કાંદો અને સફેદ જાડા મોજા લાવવા કહ્યું. તેણે કાંદાની સ્લાઇસો બનાવીને પગના તળીયામાં મુકી ઉપર મોજા ચઢાવી દીધા. બીજે દીવસે સવારે જ્યારે એના મોજા કાઢ્યા ત્યારે કાંદા કાળા પડી ગયા હતા અને તેનો તાવ ઉતરી ગયોહતો.૧૯૧૯ની સાલમાં લગભગ ૪ મીલીયનજેટલા માણસો ફ્લુને કારણે ટપોટપ મરી ગયા. ત્યારે એક ખેડુતને ઘરે બધાજ તંદુરસ્ત હતા. ખેડુતે કહ્યુ કે તેણે દરેક રૂમમાં કાંદા કાપીને મુક્યા હતા. તેથી બધાતંદુરસ્ત છે. ડોક્ટરે એક કાંદો લઇને માઇક્રોસ્કોપમાં જોયું તો કાંદામા ફ્લુના વાયરસ હતા.
એરેઝોના અમેરિકામા એક હેરડ્રેસરને ત્યાં એના બધા કામ કરનારાઓને ફ્લુ થતો હતો એને લઇને એના ગ્રાહકોને પણફ્લ થતો હતો.એણે દુકાનમાં કાંદા મુકી દીધા ફ્લુ ગાયબ.
ઓરેગોન અમેરીકાથી બહેનને ન્યુમોનીયા થઇ ગયો. કોઇપણ ઉપાયથી સારૂ નહોતું થતું.એણે રૂમમા કાંદા કાપીને લટકાવી દીધા. સવારે બધા કાંદા કાળા પડી ગયાતાવ ગાયબ. વરસો પહેલાબ્લેક પ્લેગ વખતે રુમમાં ચારેબાજુ લસણ અને કાંદા મુકીને ઘણા બધા લોકોએ પોતાનો જીવ બચાવ્યો હતો. આનું કારણ એ છે કે કાંદા અને લસણમા ખુબ જ પાવરફુલ એન્ટીબેક્ટેરીયલ અને એન્ટીસેપ્ટીક પ્રોપર્ટી છે.સાંજે લીમડાનો ધુમાડો કે ધુપ કરી ૧૦ મીનીટ બારી બારણા બંધ કરી પછી ખોલી નાંખો. ઘરમા કોઇ માંદુ નહી પડે.---"સુરતીઉંધીયૂં"
આલ્ઝીમર્સનોરોગમટીશકેછે
બ્રાહ્મીજેવીઆયુર્વેદસાથેસંકળાયેલીજડીબુટ્ટીઔષધિથીમગજનેકોરીખાતોઆલ્ઝીમર્સનોરોગમટીશકેછેઅનેવ્યક્તિનીમગજનીતંદુરસ્તીજળવાયછેતેમતાજેતરમાંકરવામાંઆવેલાએકસંશોધનમાંજાણવામળ્યુંછે.આલ્ઝીમરસામેપાઈનનાફણગા, લીંબુનીપેસ્ટ, અમેરિકનજિનસેન્ગઅનેબ્રાહ્મીઉપરપ્રયોગો
આલ્ઝીમરખરેખરશાકારણેથાયછેતેહજીજાણીશકાયુંનથી. તેનાથીપીડાતાદર્દીનેસતતમગજમાંદુઃખાવોથતોરહેછે. શરીરમાંઊર્જાબનાવતાંથયેલાકચરાનાઅતિરેકથીથતોથાકઅનેશરીરનોદુઃખાવોથયાકરેછે. શરીરમાંભારેધાતુઓનાંતત્ત્વોજોવામળેછે. બ્રાહ્મીપાણીમાંઅનેબહારબંનેઠેકાણેથતીએકઅર્ધસામુદ્રિકવનસ્પતિછે. તેઆબધીજસમસ્યાઓપરઅસરકારકઠરેછે.
બધીઔષધિઓઅસરકારકપરંતુબ્રાહ્મીસૌથીઅકસીરસાબિતથઈ
નેશનલઈન્સ્ટિટયૂટઓફકોમ્પ્લિમેન્ટરીમેડિસિનદ્વારાસ્વાઈનબર્નયુનિર્વિસટીઓફટેકનોલોજીઅનેબ્રેઈનસાયન્સિઝઈન્સ્ટિટયૂટનાનિષ્ણાતોપાસેકરાવવામાંઆવેલઅભ્યાસમાંઆહકીકતજાણવામળીહતી. આસંશોધનમાંજોડાનાત્રીજીસંસ્થાહર્બલએન્ડન્યુટ્રિશનલમેડિસિનરિસર્ચયુનિટનાનિષ્ણાતએન્ડ્રૂશોલીએજણાવ્યુંહતુંકે, બ્રાહ્મીદુખાવોદૂરકરેછે, લોહીમાંથીશરીરનોકચરોદૂરકરીઆપેછેઅનેનુકસાનકરનારભારેધાતુઓનાઅંશપણગાળીલેછે. મગજમાંજામીજઈનેઆલ્ઝીમરનેઆમંત્રણઆપનારબીટાએમિલોઈડનામનાકોલેસ્ટરોલજેવાચરબીનાકણોનેપણલોહીમાંથીબહારકાઢીનાંખેછે.
સ્વયંસેવકોઉપર૯૦-૯૦દિવસનાબેપ્રયોગોકરતાંબ્રાહ્મીઅકસીરસાબિતથયુંહતું. દર્દીઓનીકામચલાઉયાદશક્તિમાંમાત્ર૯૦દિવસમાંજવધારોથયોહતો.
આનિષ્ણાતોઆલ્ઝીમરનોઈલાજકરવામાટેપાઈનનાફણગા, લીંબુનીપેસ્ટ, અમેરિકનજિનસેન્ગનામનીવનસ્પતિઅનેભારતનીબ્રાહ્મીઉપરપ્રયોગોકરીરહ્યાહતા. યાદશક્તિનીખામી, હતાશાઅનેઉત્તેજનાઓછીકરવામાંબધીઔષધિઓઅસરકારકબનીહતીપરંતુબ્રાહ્મીસૌથીઅકસીરસાબિતથયુંહતું. તેનાકારણેલોહીનુંદબાણપણઓછુંથઈગયુંહતું.
jmK:e ftujuMxuhtuj Dxu ?
Ftuhtfbtk jmKle Wvgturd;t rJ»tu J»ttuo:e ytvKu mtkC¤eyu Aeyu. nJu J";t ;ltJle mt:u jmK rJ»tu Jæþ òKJtle sYrhgt; QCe :E Au. Jæþ ;ltJ Ó’gle h¾;Jtrnleytulu mkftuau Au. su:e çjz«uNh J"u Au ylu ft¤¢bu Ó’g lc¤wk vzu Au. J¤e Ó’gle ‘ftuhtulhe ytxohe¥btk ftujuMxuhtuj sbt :Jt:e vK ce.ve. J"u Au. fthK fu l¤eltu btdo mtkfztu :tg Au ylu ceò ykdtubtk jtuneltu sYhe ÃþhJXtu vntukatzJtu s vzu Au.
mkNtu"ftu fnu Au fu, ce.ve.le cebthebtk jmK ydðgltu Ctd CsJu Au. jmK:e cth xftltu Dxtztu :tg Au.
«MËr;btk vK jmK:e ftuÂBÃjfuNl WCt :;t l:e. ;ult:e fuLmh mtbu ÍÍqbJtle ;tft; b¤u Au.
jmKltu Jæþ Wvgtud fhJt:e yurlrbgt :tg Au. yt:e Ji¿ttrlftult b;u yulturbf btKmtuyu htk"uÕþk jmK FtÔþk òuE



તુલસી એક, ફાયદા અનેક:
તુલસી લોહીમાં ચરબીના પ્રમાણને નિયંત્રિત રાખવાની ક્ષમતા ધરાવે છે. તેમજ શરીરના વજનને નિયંત્રણ હેઠળ
રાખવા માટે પણ તે અત્યંત લાભદાયક તેમજ ગુણકારી ઔષધ છે. તુલસીનું નિયમિત સેવન કરવાથી ખૂબ જ મેદસ્વી, વજન ધરાવનાર વ્યક્તિનું વજન ઘટી જાય છે તેમજ જો વ્યક્તિ પાતળી હોય તો તેનું વજન વધે છે. મતલબ કે તુલસી શરીરનું વજન આનુપાતિક રૂપથી નિયંત્રણ કરે છે.
તુલસીના વિવિધ ઉપયોગોઃ –
તુલસીના રસમાં થોડા પ્રમાણમાં મીઠું ભેળવીને બેભાન વ્યક્તિના નાકમાં રેડવાથી તે તરત જ ભાનમાં આવી જાય છે.
ચા બનાવતી વેળા, ચામાં તુલસીના થોડા પાન નાંખીને ઉકાળવામાં આવે તો તેનાથી શરદી, તાવ અને માંસપેશીઓનો દુઃખાવો દૂર થાય છે.
૧૦ ગામ તુલસીના રસમાં મધ ભેળવીને તેનું સેવન કરવાથી હેડકી તથા અસ્થમાના રોગીને સાજો કરી શકાય છે.
તુલસીના કવાથમાં થોડું સીંધવ મીઠું તથા પીસાયેલી સૂંઠને મેળવીને સેવન કરવાથી કબજિયાત દૂર થ - બપોરે ભોજન સાથે તુલસીના થોડા પાન ચાવવાથી પાચનશક્તિ સુધરે છે.
૧૦ ગામ તુલસીના રસમાં પ ગામ મધ તથા પ ગામ પીસેલી કાળીમરીનું સેવન કરવાથી પાચનશક્તિની નબળાઈ દૂર થાય છે
અશુદ્ધ કે દૂષિત પાણીમાં તુલસીના થોડાક પાન નાંખવાથી પાણીનું શુદ્ધિકરણ કરી શકાય છે.
આ ઉપરાંત રોજ સવારે તુલસીના પાંચ પાન ચાવીને ખા - ચાર-પાંચ શેકેલા લવિંગની સાથે તુલસીના પાન ચૂસવાથી બધા પ્રકારની
ખાંસીથી આઝાદી મેળવી શકાય છે.
તુલસીના રસમાં ખાંડેલી મોરસ મેળવીને પીવાથી છાતીના દુઃખાવામાં તેમજ ખાંસીથી આઝાદી મેળવી શકાય છે.
તુલસીના રસને શરીરના ચામડીના રોગથી પ્રભાવિત થયેલ અંગો-ઉપાંગો ઉપર હળવા હાથે માલિશ કરવાથી દાગ, એકિજમા તથા અન્ય ચામડીના રોગોમાંથી આઝાદી મેળવી શકાય છે.
તુલસીના પાનને લીંબુના રસની સાથે પીસીને પેસ્ટ (મલમ) બનાવીને લગાવવાથી એકિજમા તથા ધાધરના રોગોથી આઝાદી કે છૂટકારો મેળવી શકાય છે.
બોર:
ઔષધની દ્રુશ્ટિથી બોર જેવું ગુણકારી અને સહેલાઈથી સસ્તામાં મળતું ફળ પરમાત્માએ ગરીબ-વનવાસીઓ માટે ઉત્પન્ન કરેલ છે જે
ગરીબ પ્રજાનું પરિચિત પ્રિય ફળ છે. ગામે ગામ વનવગડે થતાં બોર એ ગરીબોનો સસ્તો, સુલભ્ય મેળો છે. બોર જેવું ગુણકારી અને સહેલાઈથી સસ્તામાં મળતું ફળ પરમાત્માએ ગરીબ-વનવાસીઓ માટે ઉત્પન્ન કરેલ છે જેગરીબ પ્રજાનું પરિચિત પ્રિય ફળ છે.
બોરનાં વૃક્ષો - બોરડીઃ-ભારતમાં સર્વત્ર ઉગે છે. તે કુદરતી રીતે ઉગી નીકળે છે તેમજ વાડીમાં પણ ઉગાડવામાં આવે છે અને જેલમ કરીને પણ હવે તો તૈયાર થાય છે. આવા સસ્તા સુલભ્ય ફળના ઔષધીય ગુણોના ઉપયોગ.
ક્ષયરોગઃ નિયમિત રીતે બોર ખાવાથી ક્ષયરોગમાં લાભ થાય છે, તથા દુર્બળતા ઘટે છે.
ઉલટી:બોરમાં બીજમાંની મજ્જા, ભાતના ઓસામણ, ભાતની ધાણી, વડનાં અંકુર તથા જેઠીમધનો ઉકાળો મધ અને સાકર સાથે પીવાથી ઉલટીમાં લાભ થાય છે.
રહતાતિસાર -બોરડીનાં મૂળ તથા તલને અલગ અલગ ચટણીની જેમ પીસી સમભાગે મેળવી ગાયા અથવા બકરીના દૂધમાં પીવાથી રકતળિસાર દૂર થાય છે.
શીતળા -શીતળા હલકા આવવા માટે બોરડીનાં પાંદડાનો રસ ભેંસના દૂધમાં પીવાથી લાભ થાય છે.
ભસ્મક રોગ -બોરડીની અંતરછાલ પાણી સાથે પીવાથી લાભ થશે.
મસૂરિકા (અછબડા) -બોરના ઠળિયાનો ઉપરનો ભાગ વાટીને ગોળ (જૂના) સાથે વાટીને ખાવાથી મસૂીરકા (અછબડા) પાકે છે.
મૂત્રદાર -બોરડીના પાનને વાટી પેડૂ ઉપર લેપ કરવાથી મૂત્રદાળની બળતરા દૂર થાય છે.
અગિન્દગ્ધ -બોરના તાજા પાનને દહીં સાથે વાટીને દાઝ્યા પર લગાડવાથી દાઝી જવાની બળતરા દૂર થાયછે અને ડાઘ પણ મટી જાય છે.
ખરતા વાળ -બોરનાં પાંદડાના કવાથથી માથું ધોવાથી વાળ મજબૂત બને છે. અને ખોડો દૂર થતાં ખરતાં વાળ અટકે છે.
નાકની ફોલ્લીઓ -બોર છોલીને સૂંઘવાથી નાકની અંદરની ફોલ્લીઓ મટે છે.
આંતરડાના ઘા ઃ- નિયમિત બોર ખાવાથી આંતરડાના ઘા મટી જાય છે.
સ્વર ભે -બોરડીનાં મૂળ સાફ કરી મોઢામાં રાખવાથી અથવા બોરડીના પાનને શકી તેમાં સિંધવ નાખી ખાવાથી સ્વર ભેદમાં આરામ થશે. ગળામાં સોજો - બોરડીની છાલ ઘસીને પીવાથી ગળામાં સોજો દૂર થાય છે.
હેડકી -એક ચમચી બોરના ઠળિયાનું ચૂર્ણ ખાવાથી હેડકી મટી જાય છે તથા ઉલ્ટીનું શમન થાય છે.
ખાંસી -ઉનાબ બોર, ગુંદર, હાથો, સાકર અને ગુલાબનાં ફૂલની ગોળી કરી ચૂસવાથી ખાંસીમાં નિયંત્રણ થાય છે.
ઝાડા -બોરડીના છાલનો કવાથ પીવાથી ઝાડા મટે છે. ઘા ઉનાબ બોરના ઝાડની છાલના કવાથથી ધોવાથી ઘા મટે છે.
છાતીનાં દર્દ -બોરડીના વૃક્ષમાંથી ઝરતો લાખ જે છાતીના દર્દમાં ઉપયોગી છે અને આયુવેર્દની વિખ્યાત ઔષધી લાક્ષાદીતેલ પણ તેમાંથી બને છે.

આધાશીશી-માથાનો દુખાવો મટે છે:
આદુંનો રસ કે તુલસીનો રસ સૂંઘવાથી.
લસણની કળીને પીસીને કાનપટી પર લેપ કરવાથી.
દ્રાક્ષ અને ધાણાને ઠંડા પાણીમાં પલાળી પીવાથી.
પાણીમાં સૂંઠનો ઘસારો કરી કપાળે લગાવવાથી.
દૂધમાં ગાયનું ઘી મેળવીને પીવાથી.
આમળાનું ચૂર્ણ, સાકર અને ઘી સરખે ભાગે લઈ ખાવાથી.
અડધો ચમચો લીંબુનો રસ અને અડધો ચમચો તુલસીનો રસ ભેગો કરી પીવાથી.
લવિંગનું તેલ માથે-કપાળે ઘસવાથી,નવશેકા પાણીમાં મીઠું નાખી પગ પાણીમાં રાખવાથી.

વાયુ મુદ્રા કેવી રીતે કરાય?:
પહેલી આંગળીના ટેરવાને અંગૂઠાના ટેરવાથી દબાવો અને બાકીની ત્રણેય આંગળીઓ સીધી રાખો. વિશેષતા :આ મુદ્રાનો નિયમિત અભ્યાસ કરવાથી વાયુના અસંતુલનથી (ગેસને કારણે) થતા તમામ પ્રકારના રોગ સામે બચી શકાય છે. સમયગાળો : દરરોજ આ મુદ્રાનો ૪૫ મિનિટ અભ્યાસ કરવો જોઈએ. આમ કરવાથી ગેસની ગંભીર તકલીફ થઈ હોય તો ૧૨-૧૪
કલાકમાં ફરક પડે છે. વધુ રાહત મેળવવા માટે એક પણ દિવસ ચૂક્યા વગર વાયુ મુદ્રાનો અભ્યાસ કરવો જોઈએ. લાભ : રૂમેટિઝમ, આર્થરાઈટિસ, ગાઉટ, પાર્કિન્સન્સ અને પેરાલિસિસની બીમારી વગર દવાએ મટી શકે છે .- સર્વાઈકલ સ્પોન્ડિલાઈટિસથી પીડાતા અને ચહેરા પર લકવો મારી ગયો હોય એવા દર્દીઓ માટે વાયુ મુદ્રા ખૂબ ઉપયોગી નીવડે છે. - ગેસને કારણે થતી પેટની ગરબડ દૂર થાય છે.


ઊલટી:
આ ઔષધયોગ ઊલટી માટે અકસીર છે. ત્રણથી ચાર ચમચી ગળોનો રસ અને બે ચમચી સાકરનું ચૂર્ણ મિશ્ર કરીને સવારે, બપોરે અને રાત્રે પીવાથી પિત્ત તત્કાળ દૂર થાય છે અને પિત્તથી થતી ઊલટી મટે છે. તથા ગળોના ઉકાળામાં મધ મેળવીને ત્રિદોષજન્ય ઊલટી અર્થાત્ વાયુ, પિત્ત અને કફથી થતી ઊલટી બંધ થાય છે. * પા ચમચી સિંધવ એક ચમચી મધમાં મિશ્ર કરીને ધીમે ધીમે ચાટવાથી ઊલટી ઊબકા બંધ થાય છે. * હરડેનું ચૂર્ણ મધ સાથે ચાટવાથી ઊલટી બંધ થાય છે. ત્રિફળા વાવડિંગ અને સૂંઠનું ચૂર્ણ મધ સાથે ચાટવાથી ઊલટીઓ બંધ થાય છે.


તંદુરસ્ત-નિરોગી રહેવાના ઉપાયો:

આરોગ્ય ક્ષેત્રે લોક જાગાૃતિ આવે અને લોક હિતાર્થે સ્વસ્થ વ્યક્તિઓની તંદુરસ્તી કઈ રીતે સચવાય અને કોઈ રોગ ન થાય, એ માટેનાં વિવિધ ઉપાયો નીચે મુજબ છે, જેનું પાલન કરવું હિતાવહ છે.
* સ્વસ્થ એટલે નિરોગથી મનુષ્યે આયુષ્યનું રક્ષણ કરવાના હેતુથી બ્રાહ્મમુહુર્તમાં (એટલે કે સુર્યોદય થયા પહેલાં ૯૬ મિનિટે) ઉઠવું.
* સવારે ઉઠયા પછી શૌચક્રિયા (મળ ત્યાગ) કર્યા બાદ વડ, લીમડો, ખેર, કરંજ (કણજી), બોરસલી, બાવળ વગેરે ઝાડમાંથી જે ઉપલબ્ધ હોય તેનું દાંતણ રોજ સવારે તથા જમ્યા પછી પણ કરવું, જેથી મોંમા રહેલી કડવાસ, કફ વગેરે દૂર થશે.
* મનુષ્યે હંમેશા અભ્યંગ આચરવો, એટલે શરીરે તેલ લગાડવું.
* તંદુરસ્તી માટે કસરત-વ્યાયામ આવશ્યક હોય, બેઠાડું જીવન શૈલીનો ત્યાગ કરી દરરોજ ચાલવાની ટેવ પાડવી, થોડો સમય પ્રાણાયામ-યોગ, સૂર્ય નમસ્કાર જેવી કસરત કરવી, શિયાળામાં અને વસંત ઋતુમાં ખાસ કસરત કરવી.
* કસરત કરીને પછી શરીરને જેમ દુઃખ ન થાય તેવી રીતે મર્દન કરવું (મસળવું, ચંપી કરવી) ચંપી પણ કસરતું જ અંગ છે.
* અગાઉનું ખાધેલું સારી રીતે પચી ગયા પછી, કકડીને ભૂખ લાગે ત્યારે શરીરને અને દેશકાળને માફક આવે એવો સાત્વિક - સમતોલ આહાર લેવો તથા માપસર ધીમે ધીમે જમવું.
* મનની અસર જરૂર શરીર પર થાય છે. તેથી જમતી વખતે મન-ચિત્ત-પ્રસન્ન રાખવાનો પ્રયત્ન કરવો, ક્રોધ તથા કલેશથી પાચન ક્રિયાઓ ઉપર માઠી અસર થાય છે.
* ધ્રુમપાન, દારૂનું સેવન, કેફી દ્રવ્યોનું સેવન વગેરે વ્યસનો તંદુરસ્તીને માટે હાનિકારક છે, તો તેનો ત્યાગ કરવો.
* ઝાડો, પેશાબ વગેરેની કુદરતી હાજતો પરાણે કરવી નહીં, તેમજ આ કુદરતી હાજતોની ઈચ્છા થયા છતાં, નેને અટકાવીને બીજા કામો કરવા નહીં.
* દરેક વ્યક્તિએ હકારાત્મક વિચારો કરવાની ટેવ કેળવવી જોઇએ. શ્રીમદ્ શંકરાચાર્યે પણ કહ્યું છે કે, જેણે મન જીત્યું તેણે જગ જીત્યું. ટૂંકમાં મન અને આત્માની શાંતિ હોય તો જીવનમાં આરોગ્યની પ્રાપ્તિ થાય છે.
* ઉચિત માત્રામાં રોજ ઊંઘવાને સમયે યોગ્ય નિંદ્રા (ઊંઘ) રાત્રે પ્રકાૃતિને માફક આવે તેટલી જ લેવી.
* શારીરિક આરોગ્ય સાથે મનનું આરોગ્ય જાળવવા માટે આયુર્વેદનાં આચાર્ય ચરકે સદ્વાૃત-સ્વસ્થવાૃતનું વિગતે વર્ણન ચરક સંહિતામાં કરેલ છે. જેમકે, હિંસા વગેરે દશ પાપકર્મનો ત્યાગ કરવો, દુઃખી ઉપર દયા રાખવી, દેવ, ગાય, બ્રાહ્મણ, વાૃધ્ધ, અતિથિ (મહેમાન) વગેરેનું પૂજન અને યથાયોગ્ય સન્માન કરવું, યાચકને આપવું, પરોપકાર કરવો, નિર્મળ રહેવું, સુઘડ અને સ્વચ્છ રહેવું વગેરે નિયમોનું જે વ્યક્તિ આચરણ કરશે તેને આયુષ્ય, આરોગ્ય, યશ મળશે.
* સ્વાસ્થ્ય વર્ધક, આરોગ્ય રક્ષક, રોગ નિવારક અને સ્વાસ્થ્યપ્રદ, નિદરેષ આયુર્વેદની વનસ્પતિ - ઔષધીઓ જેમ કે - તુલસી, અરડુસી, જેઠીમધ, ગળો, લીમડો, શતાવરી, આમળાં, કુંવાર, અજુર્ન, બીલી, હળદર, હરડે આદુ વગેરે બીજી ઘણી ઔષધીઓ છે, જેના સેવનથી અનેકવિધ ફાયદા-લાભ મળે છે. તેમજ જે તે રોગોમાં અકસીર મનાય છે અને અત્યંત ઉપયોગી થાય છે, તેનું યોગ્ય માત્રામાં યોગ્ય માર્ગદર્શન પ્રમાણે સેવન કરી શકાય.
* શાસ્ત્રોકત પરેજની ખાસ જરૂરઃ શાસ્ત્રોકત પરેજ (પરેજી) પાળે તો દરદીને દવા કરવાની શી જરૂર છે ? (અર્થાત કંઇ જરૂર નથી, કારણ કે પરેજ પાળનારને ઔષધો વિના પણ રોગ મટી જાય છે) પરેજ ન પાળે તો દરદીને દવા કરવાની શી જરૂર છે ? (અર્થાત કંઇ જરૂર નથી, કારણ કે, પરેજ (પરેજી) ન પાળનારને સેંકડો ઔષધો લેવા છતાં રોગ મટતો નથી - દદર્ીને આરોગ્ય પ્રાપ્ત થતું નથી માટે જે ને રોગમાં પરેજી પાળવી જરૂરી બને છે, એમ વૈદ્ય કવિ લોલિંબરાજ કહે છે. ઉપરોકત નિયમોનું પાલન કરવાથી બળ, ઉત્સાહ મળશે, શરીરની ચરબી ઓછી થશે, જઠરાગ્નિ સતેજ્ - પ્રદિપત્ત થાય છે, ઉંધ સારી રીતે આવે છે, શરીરની ચામડી સુંદર બને છે, શરીર મજબુત થાય છે અને ઘડપણ, થાક, વાયુ વગેરે મટે છે.
સંકલન કર્તા - વૈદ્ય ડી.પી. મહેતા (ગુજરાત આયુર્વેદ યુનિવર્સિટી, જામનગર)


ડાયાબિટીસથીચેતજો:
પહેલું સુખ તે જાતે નર્યા હળવાશથી લેશો તો આ રોગ જીવલેણ નિવડશે આજના યુગમાં હ્ય્દયરોગ, બ્લડપ્રેશર, કેન્સર વગેરેની જેમ ડાયાબિટીસના રોગનું પ્રમાણ પણ વધારે જોવા મળે છે. ઘણા જુના કાળથી માનવીને પીડતા અને આખા શરીરનું આરોગ્ય કથળાવતો આ રાજયોગ મધુપ્રમેહ (ડાયાબિટીસ) વિષે આયુર્વેદનાં મહર્ષિ ચરક, સુશ્રુતે રસપ્રદ વર્ણન આયુર્વેદના ગં્રથોમાં કરેલ છે. જીવનભર પરેશાન કરનારા આવા મહારોગથી બચવા પ્રયત્ન કરવો તે સૌ કોઈની ફરજ છે. ડાયાબિટીસનો રોગ દિન-પ્રતિદિન વધતો જાય છે. ત્યારે તેનાથી બચવા તેને રોકવા માટે નીચે મુજબની ટિપ્સ ઉપયોગી થશે
* શરીરનું વધારે પડતું વજન વધવા ન દેવું. ચાલીસ વર્ષની ઉંમર બાદ તો આ બાબતે દરેક વ્યક્તિએ સજાગ રહેવું હિતાવહ છે.
* આચાર્ય ચરકે મધુપ્રમેહ (ડાયાબિટીસ) થવાનાં મુખ્ય કારણોમાં જણાવ્યું છે કે, ખોરાકમાં પોતાની જીભને વશમાં ન રાખી શકનાર અર્થાત વધારે પડતું ખાનારને અને પગે ચાલવાનો કંટાળો કરનાર અર્થાત બેઠાડું જીવન જીવવાવાળાને આ રોગ ભરડો લે છે, આ બાબત ધ્યાનમાં રાખવી.
* કુટુંબમાં કોઈને આ રોગ છે કે કેમ? તે જાણી લેવું, જો તે હોય તો પોતે એના ભોગ બનવાની શકયતા ધ્યાનમાં રાખવી. સાવચેતીના પગલા તરીકે વધારે પડતી મીઠાઈ અને વધારે પડતું ન ખાવું, વજનનો વધારો થતો રોકવો, સમયાંતરે લોહી અને પેશાબની તપાસ કરાવવી.
* મોડા ઉઠવાની આદત, બપોરે જમ્યા પછીની દિવસની વધુ ઉંઘ, બેઠાડું આળસું જીવન છોડવું જ રહ્યું.
*દરરોજ નિયમિત કસરત કરવી, યોગાસનો કરવા તેમજ ઝડપથી ચાલવું જરૂરી છે.
* વારંવાર મીઠી ચા કે કોફી પીવાનું વ્યસન પણ છોડવું હિતકારક છે.
* પચવામાં ભારે, દહીં વગેરે જેવા ચીકણાં પદાર્થો, ગળ્યા દ્રવ્યો, ઠંડા પદાર્થો, કોલ્ડ્રીંકસ, આઈસ્ક્રીમ વગેરે બહુ વધારે પ્રમાણમાં લેવા નહીં.
* કફ પ્રકાૃતિવાળી વ્યક્તિ કફ કરનાર પદાર્થો (જેમ કે વધુ પ્રમાણમાં દૂધ પીવું, વધુ પ્રમાણમાં દહીં ખાવું, ગોળ નાખેલા પદાર્થોનું વધારે સેવન કરવું)નું વધુ પ્રમાણમાં સેવન કરે તો, સુખી એશ આરામી વ્યક્તિ અને સ્વાદપ્રિય તથા ઉંઘણશી વ્યક્તિ ડાયાબિટીસના સકંજામાં ઝડપથી આવી જાય છે.
* પૌષ્ટિક ખોરાક ખાઈ શરીર શ્રમ વિના વેપાર રોજગાર કરતાં સુખી વેપારીઓ, વેપાર ધંધામાં વારંવાર ચિંતા કરવી, વ્યાયામ અને હરવું ફરવું ચાલવાની કસરત પણ ઓછી કરનાર તેમજ જુદી જુદી મહત્વાકાંક્ષાથી ભરેલા અન્ય માણસો કે જે માનસિક રીતે પુરતો આરામ કરતા નથી તેઓ સજાગ રહે.
* દૈનિક ખોરાકમાં શકય એટલા વધુ પ્રમાણમાં ખોરાક સાથે સુકી લીલી હળદર, મેથી, કારેલા, સુકા લીલા આમળા, આદુ, હરડે, સાચું મધ વગેરે લેવાથી ડાયાબિટીસથી બચી શકાય છે. નાના બાળકોને કડવાણી આપવી હિતકારક છે. ડાયાબિટીસને આગળ વધતો અટકાવવા માટે ખાનપાન બાબતમાં લોકજાગાૃતિ આવશ્યક છે.
બાળકોને થતું ડાયાબિટીસઃ
જુવેનાઈલ ડાયાબિટીસ બાળકોની આરોગ્ય રહેણીકરણીને કારણે થાય છે. જંક ફુડનું જે પશ્ચિમી કલ્ચર બાળકોમાં અપનાવાઈ રહ્યું છે તેને કારણે તેમના સ્વાસ્થ્યમાં ઘણા ફેરફાર થાય છે. આ પ્રકારનું ડાયાબિટીસ ઘણીવાર વારસાગત હોય છે અને કયારેક સ્થુળતાને કારણે પણ થાય છે.

ડાયાબિટીસના દદર્ી માટે અગત્યની ટીપ્સ
* આ રોગના દદર્ી જો ખાવાની બાબતમાં પોતાની જાતને કાબુમાં રાખી શકે તો ડાયાબિટીસ અંકુશમાં રહે છે.
* ડાયાબિટીસથી પીડાતી વ્યક્તિએ નિયમિત તેમનું બ્લડસુગર ચેક કરાવવું અત્યંત આવશ્યક છે.
* પોતાના પગની ખાસ સંભાળ રાખવી જરૂરી છે.
* નિયમિત યોગાસનો અને કસરત કરવાથી પણ ડાયાબિટીસને અંકુશમાં રાખી શકાય છે.
* જો આ રોગની યોગ્ય સારવાર ન લેવામાં આવે તો અંધાપો, હ્ય્દયરોગ, કિડનીની બિમારી જેવા મહારોગને
નોતરે છે.
સંકલનકર્તા ઃ વૈદ્ય ડી.પી. મહેતા (જામનગર)

આદુઃ સંધિવાની ઉત્તમ દવા:
શરીરના તંત્રને જાળવી રાખવા કુદરતે આપણને અનેક વનસ્પતિઓ આપી છે. રોજબરોજના ખાનપાનરૂપે પણ કેટલીક ઔષધિઓ સીધી કે પરોક્ષ રીતે આપી છે. આપણા ઘરના રસોડામાં આ બધી ઔષધીઓ હોય જ છે. આદુ, હળદર, મરી, તજ, લવીંગ, સુંઠ, રાઈ, મેથી, હિંગ, જાયફળ આ બધી વસ્તુઓ લગભગ દરેક ઘરમાં ઉપલબ્ધ હોય છે. આપણને એમ કે એ બધી ચીજો નાખવાથી આહાર વધુ ચટાકેદાર બને, એમાં કેટલાક ઔષધિય ગુણો રહેલા છે.
એક સામાન્ય દાખલો લઈએ તો આદુ એ સંધિવાની ઉત્તમ દવા છે.
આદુનું સેવન કરે તેને ભાગ્યે જ સંધિવા થાય છે. કારણકે આદુ વાયુ અને કફને પેદા થતું રોકે છે.
કેટલાક લોકો આદુ ન ખાય પણ સુંઠ તો અવશ્ય ખાય છે. સુવાવડી સ્ત્રી માટે આદુ એ અમાૃતતુલ્ય છે. એને બદલે ઘણા સૂંઠનો ઉકાળો પીએ છે. જે સ્ત્રીએ પ્રસુતા વેળા સુંઠ ખાધી હોય તેના ધાવણમાં પણ સુંઠના દર્શન થાય છે.
ચાના મસાલામાં પણ સુંઠ ભેળવી શકાય છે. સુંઠ, મરી, પીપર, તજ, લવીંગ અને એલચી સરખે ભાગે લઈ ખાંડી રાખવી પછી ચા બનાવતી વેળાએ તેમાં એક ચમચી જેટલો આ મસાલો નાખવો. પછી તેમાં પછી દૂધ સાકર ભેળવી ચા બનાવી શકાય. આ ચાના વપરાશથી કફ થતો નથી. સ્વર ખુલ્લો થાય છે. શરીરમાં ચેતના અને સ્ફૂર્તિ આવે છે.
શરીરમાં ચરબીના થર જામે નહીં. કાયાને સુડોળ અને સ્વસ્થ બનાવશે. ઘણીવાર મેદ વધી જાય ત્યારે તેની સારવાર કરાવવા જતાં મેદ ઘટવાને બદલે વધે છે. મેદ એટલે ચરબી, શરીરને જરૂર પૂરતી ચેતના કે એનર્જી આપવા માટે સુંઠ જરૂરી છે. સુંઠ મેદને જાળવી રાખે છે, વધવા દેતો નથી.
એટલે જ ત્રિફળા ગુગળના જાણીતા પ્રયોગમાં સુંઠ અને એના ઉકાળાની ભાવનાનો પ્રયોગ કરી શકાય. જ્યારે પણ આવું ત્રિફળા ગુગળનો ઉપયોગ કરવામાં આવે ત્યારે બહેનો કદી ફરિયાદ કરતી નથી કે તેમને મેદ વધે છે. સામાન્ય રીતે રોજ સવારે અડધી ચમચી સુંઠ, શુદ્ધ ઘી એક ચમચી તથા શુદ્ધ ગોળ મેળવીને લેવા. ઘીને સહેજ ગરમ કરવું એમાં ગોળને ઓગાળવો પછી તેમાં સુંઠનો પાવડર નાખી હળવે તાપે હલાવવો. એ સોપારી જેવું થાય ત્યારે નયણે કોઠે ખાઈ લેવું. એનાથી ખાંસી, ઠસકો, સોજો મટી જાય છે. આજે પણ ઘણા વરિષ્ઠ નાગરિકો સવારે સુંઠ, જેઠીમધ અને પીપળમૂળનું સેવન કરે છે.
આદુ અને સુંઠ અનેક જાતના રોગો મટાડે છે. શીળસ એટલે કે એલજિર્ક ચામડીના દરદોમાં આદુનું સેવન ખૂબ જ મુલ્યવાન છે. એ રોગ પ્રતિબંધક ઉપરાંત રોગશામક છે. રોજ સવારે અરડુસીના પાનનો રસ, અડધી ચમચી આદુનો રસ, તુલસીનો રસ અને ફુદીનાનો રસ લેવો. તેમાં થોડું મધ પણ ભેળવવું. જરૂર પડય્ે તેમાં સહેજ સિંધવ કે સંચળની કણી નાખો. આના સેવનથી ગળુ સ્વચ્છ રહેશે. જૂની ખાંસી, શરદી, સળેખમ અને હાંફના દરદીઓ એનું સેવન કરે તો રોગ મટે છે.
પહેલાનાં વખતમાં અનુભવી મહિલાઓ વૈદકમાં સુંઠ એક ચમચી, પાણી એક ગ્લાસમાં નાખીને ઉકાળવું અને તેમાંથી માત્ર ૨૫ ટકા જેટલું દ્રાવણ રહે ત્યારે તેને ગાળી લેવું. પછી દીવેલ ઉમેરવું. આ રીતે બનાવેલું દ્રાવણ પોતાની પ્રકાૃતિ અનુસાર લેતા સંધિવા, આર્થરાઈટીસ, અપાનવાયુ, પેટમાં આફરો આ બધામાંથી મુકત થઈ શકાય અને રોગમાંથી મુક્તિ મળતી.
સુંઠ, મરી, પીપર એ ત્રણેના સંયોજનને ત્રિકુટ એટલે ત્રણ તીખા કહેવાય છે. ચપટી ભરીને સુંઘો તો નાક ખુલી જાય છે. ગરમ પાણીમાં નાખી ઉકાળો અને એની બાફ લેવાથી પણ નાક ખુલી જાય છે. આયુર્વેદના અનેક યોગો છે. તેમાં મુખ્યત્વે સુંઠ, મરી, પીપરનો ઉપયોગ થાય છે.
લોકોને ત્રિકટુની પરખ નથી. ત્રિફળા તૂરા રસ પ્રધાન છે. જ્યારે સુંઠ, મરી, પીપર ત્રણેનું સંયોજન ત્રણ કુદરતી તીખાંને પ્રસ્તુત કરે છે. પેટના વાયુ માટે લોકો બહુ ફરિયાદ કરે છે. એ માટે સુંઠ, મરી, પીપર, પીપરામૂળ, ચિત્રક, હિંગ, અજમો, જીરુ, સંચળ, સાજીખાર, નવસાર વગેરેને લીંબુ અને દાડમના રસમાં ઘૂંટી ખાસ પ્રકારની ગોળી બનાવાય છે. આ ગોળી નાસ્તા કે જમ્યા પછી બબ્બે ગોળી ખાતા એનાથી જૂની એસિડીટીમાં પણ ઘણી રાહત થાય છે. પેટમાં અજીર્ણ થતું હોય અથવા ઝીણો દુઃખાવો થતો હોય તે પણ આ ગોળીના ઉપયોગીથી મટે છે. કયારેક વધુ પડતું ખવાઈ જાય ત્યારે પણ આ ગોળીનો ઉપયોગ કરતાં બધું બરાબર પાચન થઈ જાય છે, જેનાથી નબળાઈ, થાક દૂર થાય છે. ખોરાક પચી રસનું લોહી બને છે.
આદુ રુચિ વધારે છે, જમવા બેસતા પહેલાં તાજા આદુની નાની નાની કટકી કરી તેના ઉપર સહેજ મીઠું અને લીંબુનો રસ નાખવાથી વધુ રુચિકારક બને છે. એની બેચાર ટુકડા ખાઈ જાવ એટલે ગમે એવો ભારે ખોરાક હોય તો પણ તેનું પાચન થઈ જાય છે. શરીરમાં કોઈ પણ જાતનું અજીર્ણ થવા દેતું નથી. આમ આદુ એ માત્ર શરીરની તંદુરસ્તી માટે જ ઉપયોગી છે એવું નથી. એનાથી શરીરનું સમતોલન જળવાઈ રહે છે. રકતશુદ્ધિ થાય એટલે ચામડી સ્વચ્છ અને મુલાયમ થાય છે. શરીરનું સૌંદર્ય વધે છે. શરીરને તત્કાળ કોઈ રોગ લાગુ પડતો નથી. આ બધા ચમત્કારિક ગુણોને લઈ આદુ ખૂબ જ ઉપયોગી પુરવાર થયું છે. તેનો ઉપયોગ તંદુરસ્તી માટે ખૂબ જ અનુકૂળ છે.





દાદીમાનોડાબલો
બાળકોનેતલખવડાવવાથીબાળકોરાત્રેઊંઘમાંપેશાબકરતાંહોયતોઅટકેછેઅનેશરીરપુષ્ટબનેછે.
એકપાકાલીંબુનારસમાંમધમેળવીનેચાટવાથીજાડાપણું(મેદસ્વીપણું)મટેછે.આઉપરાંતપાકાલીંબુનોરસઅઢીતોલાતથામધલઈ,વીસતોલાસહેજગરમપાણીમાંમેળવીજમ્યાબાદતરતપીવાથીપણએક-બેમહિનામાંજાડાપણુંમટેછે.
લૂલાગીહોયતોકાચીકેરીનેપાણીમાંઉકાળીસાકરમેળવીશરબતબનાવીપીવાથીઆરામથાયછે.
લીમડાનોરસનિયમિતપીવાથીડાયાબિટીસમટેછે.હળદળએકચમચીઅનેઆમળાંનુંચૂર્ણએકચમચીભેગાંકરીરોજસવાર-સાંજલેવાથીડાયાબિટીસમાંખૂબરાહતથાયછે.
2થી3ગ્રામખસખસવાટીનેસાકરઅનેમધસાથેઅથવાસાકરઅનેઘીસાથેસૂતીવખતેલેવાથીસરસઊંઘઆવેછે.
મરી,તજઅનેઆદુનોઉકાળોપીવાથીશરદીમટેછે.સૂંઠ,તલઅનેખડીસાકરનોઉકાળોકરીનેપીવાથીપણશરદી,સળેખમમટેછે.
રોજગાજરનોરસપીવાથીદમનોરોગજળમૂળમાંથીમટેછે.બેચમચીઆદુનોરસમધસાથેલેવાથીદમમાંરાહતથાયછે.હળદળઅનેસૂંઠનુંચૂર્ણમધસાથેલેવાથીશ્વાસમટેછે.
વાળખરતાંહોયતોદિવેલગરમકરીનેવારંવારવાળઉપરલગાડવાથીવાળખરશેનહિં.ગરમપાણીમાંઆમળાંનોભૂકોનાંખીઉકાળીએપાણીથીવાળધોવામાંઆવેતોવાળસુંદરઅનેચમકદારબનેછે.
1થી2ગ્રામજેટલોખાવાનોસોડાઘાણાજીરાંનાંચૂર્ણમાંઅથવાસૂદર્શનચૂર્ણમાંમેળવીલેવાથીએસિડિટીમટેછે.તુલસીનાંપાનદહીંકેછાશસાથેલેવાથીએસિડિટીમટેછે.
લસણનીકળીતેલમાંકકડાવીનેખાવાથીઅથવાલસણનીચટણીબનાવીનેખાવાથીઅરુચિઅનેમંદાગ્નિમટેછે.રાઈનુંચૂર્ણપાણીસાથેલેવાથીઅજીર્ણમટેછે.ભૂખનલાગતીહોયકેભૂખમરીગઈહોયતોદિવસમાંબેવારઅર્ધીચમચીઅજમોચાવીનેખાવાથીભૂખઉઘડશે.

ઘરગથ્થુનુસખાઓ:સ્વામીરામદેવજીમહારાજ
ઘુંટણનીપીડાદૂરકરવારોજસવારેખાલીપેટેત્રણકળીલસણમલાઈમાંવાટીલો.હવેતેમાંમધઅનેએકચમચીખાંડનાખોઅનેતેનેપાણીસાથેલો.આમકરવાથીધુંટણનીપીડામાંરાહતથશે.જ્યાંસુધીઆરામનમળેત્યાંસુધીઆઔષધિનોપ્રયોગકરો.
શરીરમાંસુકાપણુંકેઅનાવશ્યકગરમીનાકારણેવાળતૂટેછે.રાત્રેસુતાપહેલાઆંગળીઓથીલીમડાનુંતેલવાળનીજડોમાંલગાવીમાલિશકરવાથીવાળનીજડોમજબુતથાયછેઅનેવાળનુંખરવાનુંઅટકેછે.
આંખોમાંથતીઆંજણીદૂરકરવામાટેલસણનીએકકળીછોલીનેતેનીઅણીફોલ્લીપરહળવેથી,આંખથીથોડુંદૂરરાખીનેલગાવતાંરહો.આપ્રયોગસવારથીરાતસુધીમાં4વખતકરો.બીજેદિવસેસવારેઉઠશોત્યારેફોલ્લીગાયબથઈગઈહશે.

રોજનિયમિતરૂપેનાસ્તામાંએકઅનેસાંજનાજમણમાંપણએકસફરજનલેવાથીકબજીયાતનોનાશથાયછે.
વળિઆરી12ગ્રામઅનેસફેદજીરૂ6ગ્રામલો.બંન્નેઝીણુંવાટી12ગ્રામખાંડમેળવીબાટલીમાંમૂકીદો.સવારઅનેસાંજએકચમચીઠંડાપાણીસાથેલેતારહો. 10-15દિવસનાસેવનથીપેટનોઆફરોવગેરેનષ્ટથશેઅનેજેમનેભોજનથીઅરૂચીથઈગઈહોયઅથવાભોજનપછીઉલ્ટીથઈજતીહોય,એમનેમાટેપણઆચૂર્ણલાભદાયકરહેશે.
ખાવા-પીવાનાદોષથીહેડકીનીફરીયાદથવાલાગેછે.આવામાં4નાનીએલચીછિલકાસમેતકૂટીએને500ગ્રામપાણીમાંનાખીનેઉકાળો.જ્યારેપાણી200ગ્રામજેટલુંરહેત્યારેઉતારી,કપડાથીગાળીનેલો.રોગીનેઆપેયનવસેકુંએકજવારપીવડાવવાથીહેડકીબંધથાયછે.
પેશાબઓછોઆવવોએપણએકજાતનોરોગછે.પેશાબઓછોઆવવાનીફરિયાદહોય,તોબેનાનીએલચીનોપાવડરફાકીદૂધપીવો.આમલેવાથીછૂટથીપેશાબઆવેછેઅનેમુત્ર-દાહપણબંધથઈજાયછે.
આગથીદાઝ્યાપરતરતજગ્લીસરીનલગાવવાથીદુ:ખાવોનથીથતો,છલાનથીપડતાતેમજચામડીલાલનથીથતી.
દાંતમાંપાયોરિયાહોયઅથવાપીડાહોય,તોરાઈનાનવસેકાપાણીથીકોગળાકરવાથીઆરામમળેછે.
બાળકોનેઅડધીથીએકરતીસવાર-સાંજએકબદામઘસીનેદેવાથીએમનેશરદી-સળેખમથતાનથી.
ચહેરો,ગળુંઅનેહાથનીત્વચાનીરક્ષામાટેલીમડાનાપાનઅનેગુલાબનીપાંખડીઓ,સરખીમાત્રામાંલઈ,એમાં4ગણુંપાણીનાખીપલાળો.સવારેઆપાણીનેએટલુંબધુંઉકાળોકેમાત્ર1/3ભાગનુંપાણીબચે.હવેજોઆમિશ્રણ100મિ.લીહોયતોલાલચંદનનોબારીકપાવડર10ગ્રામનાખી,ભેળવીદો.તૈયારથયેલામિશ્રણનેફ્રીજમાંએકકલાકરાખો.હવેઆપાણીમાંકપાસનાપોતાનેભીંજવીચહેરાનેસાફકરો.હલકાહાથેદબાવીનેસાફકરવું.આંખોનીનીચેકાળાડાઘહોયતોબદામનુંલેપરાત્રેસુતીવખતેઆંગળીથી5મિનિટહળવાહાથેમસળતાઆંખોનીનીચેલગાવો.એકઅઠવાડિયાનાપ્રયોગથીજચામડીમાંનિખારઆવેછેઅનેઆંખોનીનીચેનાઆકાળાડાઘપણનીકળીજાયછે.

હેલ્થટિપ્સ:ડૉ.હરીશઠક્કર
જોદાંતમાંસખતદુખાવોથતોહોયતોએલચી,લવિંગઅનેજાયફળનાતેલનેમેળવીનેતેતેલનેરૂથીદુ:ખતાદાંતપરલગાવવાથીદર્દમટે.
ચામાંઅજમાનાપાનઅનેફુદીનોનાંખીઉકાળીનેપીવાથીખાંસીમાંરાહતમળેછે.
કડવાલીમડાનીછાલનોઉકાળોબનાવીતેમાંગોળમેળવીત્રણદિવસસુધીરોજરાત્રેપીવાથીપેટનાકૃમિનીકળીજાયછે.
તુલસીનાબીજનોઉકાળોબનાવીનેપીવાથીમાસિકનિયમિત-યોગ્યમાત્રામાંઆવેછે.
ભોજનલીધાપછીરોજએકગ્લાસગરમપાણીપીવાથીગેસથતોનથી.
રોજરાત્રેમધ,લીંબુ,ગ્લિસરીનઅનેગુલાબજળમેળવી,પેસ્ટજેવુંબનાવીત્વચાપરઘસીનેમાલિશકરવાથીત્વચાસુંવાળીબનેછે.
અજમોઅનેલસણનેસરસવનાતેલમાંપકાવી,તેતેલનીમાલિશકરવાથીશરીરનાદુ:ખાવામટેછે.
બેચમચીલીંબુનોરસઅનેએકચમચીમધમેળવીવાળનામૂળમાંલગાડીઅડધોકલાકરહેવાદઈવાળધોવાં.આપ્રયોગનિયમિતરૂપેકરવાથીવાળનીતમામસમસ્યાદૂરથાયછે.
દાડમનીછાલનેપાણીમાંપીસીતેનીપેસ્ટબનાવીવાળમાંરાત્રેલગાવીનેસવારેવાળધોઈનાંખવા.આપ્રયોગથીવાળનીજૂઅનેલીખમરીજાયછે.
આંબાનાપાનનીભસ્મબનાવીદાઝેલાસ્થાનપરઘીસાથેલગાવવાથીરાહતરહેછે.
ફુદીનાનાપાનચૂસવાથીકેમોઢામાંરાખીચાવવાથીહેડકીતરતબંધથાયછે.
કાળામરીનાચૂર્ણનેઘીમાંમેળવીશરીરપરલગાવવાથીપિત્તનીતકલીફમટેછે.
ગાયનાદૂધનીસાથેઆમળાનાચૂર્ણનુંનિયમિતસેવનકરવાથીઆંખનુંતેજવધેછે.
જરૂરપૂરતાંતેજપત્રનેપીસીમાથાપર(કપાળપર)લેપકરવાથીમાથાનોદુ:ખાવોમટેછે.
કાળાતલ,સાકરઅનેનાગકેસરરોજસવારેખૂબચાવીનેખાવાથીમસાશાંતથાયછે.
ભેંસનાદૂધમાંસાકરઅનેએલચીમેળવીગરમાગરમદૂધપીવાથીઅનિદ્રામાંલાભથાયછે.
સૂંઠનુંચુર્ણએકચમચીફાકવાથીઝાડામાંફાયદોથાયછે.
વાયુવધીજવાથીઊલટીથતીહોયતોઅજમોખાવાથીકેઅજમો-મીઠુંમોંમારાખીચૂસવાથીઉલ્ટીમાંરાહતથાયછે.
નિયમિતરીતેત્રિફળાચૂર્ણચોખાનાધોવાણસાથેલેવાથીશ્વેતપ્રદરમટેછે.
કાળીદ્રાક્ષઅનેઆમળાનોરસ10ગ્રામપ્રમાણમાંઅને5ગ્રામમધમેળવીનેપીવાથીએસીડીટીમટેછે.
નિયમિતરીતેકારેલાનોરસપીવાથીડાયાબિટીસમાંફાયદોથાયછે.
એલચી,લવિંગઅનેજાયફળનાચૂર્ણનેમધઅનેલીંબુથીબનાવેલચામાંમેળવીનેપીવાથીકબજિયાતમાંઆરામથાયછે.
કાળામરીનુંચૂર્ણસાકરનાખેલાગરમગરમદૂધસાથેપીવાથીઅવાજખૂલેછે.
કડવાલીમડાનીઅંતરછાલનોઉકાળોબનાવીતેમાંમધનાખીનેપીવાથીલાભથાયછે.
ઘીઅનેગોળસાથેઆમળાંનાચૂર્ણનીગોળીઓબનાવીલેવાથીપેશાબનીબળતરામટેછે.
અજમો,તુલસીનાપાનનુંચૂર્ણઅનેસૂંઠનુંચૂર્ણસમાનભાગેલઈતેમાંમધનાખીનેપીવાથીતાવમાંફાયદોથાયછે.
તલનુંતેલનિયમિતરીતેએકચમચાનીમાત્રામાંપીવાથીવજનઘટેછે.
અશ્વગંધા,શતાવરી,યષ્ટિમધુચૂર્ણઅનેગળોચૂર્ણનુંનિયમિતદૂધસાથેસેવનકરવાથીશકિતવધેછે.
અવાજ બેસી ગયો હોય તો ખજૂર, દ્રાક્ષ, મરીનું ચૂર્ણ, ઘી, મધ અને સાકર સરખે ભાગે લઈ એક રસ કરી રપ ગ્રામ રોજ લેવાથી ફાયદો થશે.

અવાજ બેસી ગયો હોય તો ગાયના દૂધમાં આંબળા લેવાથી ફાયદો થશે.
સરસિયાના તેલને ગરમ કરી એને હળવા હાથે છાતી અને વાંસા પર માલિશ કરવાથી કફ છૂટો પડે છે.

ટૂંકા, ખરતાં, તૂટી જતાં, અકાળે સફેદ થઈ જતાં વાળ અટકાવવવા માટે રોજ રાત્રે નાકમાં તલના તેલના બે-બે ટીપાં નાંખવા.

દૂધ ઉપરનું ફીણ પીવાથી આંખનું તેજ વધે છે, રોગ મટે છે. તેનાથી ઝીણો તાવ પણ ઉતરી જાય છે.

દાઝ્યા પર ફ્લોરાઈડ વગરની ટૂથપેસ્ટ લગાવવાથી ઠંડક થાય છે.

એક કપ કોફીમાં સો કરતાં પણ વધુ રસાયણો હોય છે.

દારૃડીના મૂળનો લેપ કરવાથી ગૂમડું ફાટી જાય છે.



સાંધાના દુખાવામાં :-
સાંધાના દુખાવાથી ઘણા લોકો હેરાન પરેશાન છે. તેમના માટે રોજ સવારે એક કપ ગરમ પાણીમાં બે ચમચા મધ અને એક નાની ચમચી તજનો પાઉડર નાખી રોજ નિયમિત રીતે પીવાથી સાંધાના દુખાવામાં તાત્કાલિક રાહત થશે.


પાચન માટે :-
એક ચપટી તજનો પાઉડર મધ પર છાંટો. આ મધ જમતા પહેલાં તેવાથી એસિડિટીની સમસ્યામાં રાહત થશે, ભારે ખોરાક પચી જશે.
ચામડીની કરચલી :-ચાર ચમચા મધમાં એક ચમચી તજ પાઉડર નાખી તેને ત્રણ કપ પાણીમાં મિક્સ કરો. આ મિશ્રણને ચોથા ભાગનંુ થાય ત્યાં સુધી ઉકાળો. આ મિશ્રણને દિવસમાં ત્રણથી પાંચ વાર લેવાથી ત્વચા તાજી અને મુલાયમ રહેશે, ચહેરા પરની કરચલી દૂર થશે.
ત્વચા પર ચમક :-મધ અને તજનો લેપ સૂતાં પહેલાં ચહેરા પર અને ખાસ કરીને ખીલ પર લગાવો. સવારે તેને હૂંફાળા પાણી વડે ધોઇ નાખો. બે અઠવાડિયાં સુધી આ પ્રયોગ કરવાથી ખીલ મટી જશે અને ત્વચા પર ચમક આવશે.
દાંતના દુખાવામાં :-એક ચમચી તજનો પાઉડર અને પાંચ ચમચા મધ લઇ તેનંુ મિશ્રણ બનાવો. આ લેપને જે દાંતમાં દુખાવો થતો હોય તેના પર લેપ સ્વરૃપે લગાવો. દિવસમાં ત્રણથી ચાર વાર લગાવવાથી દાંતની સમસ્યામાં રાહત થશે.
પેશાબ :-આ સમસ્યામાં બે ચમચા તજ પાઉડર અને એક ચમચો મધ લઇ તેને એક ગ્લાસ હૂંફાળા પાણીમાં નાખી પીવાથી રાહત થશે.
શ્વાસ :-આ સમસ્યામાં એક ચમચો મધ અને એક ચમચી તજને ગરમ પાણીમાં મિક્સ કરી તેના કોગળા કરવાથી રાહત થશે.
શરદી :-જેમને કાયમી શરદીની સમસ્યા રહેતી હોય તેમણે એક ચમચો મધ (સહેજ હૂંફાળંુ) પાણી ચમચી તજ પાઉડરનંુ મિશ્રણ બનાવો. આ મિશ્રણને ત્રણ દિવસ લેવાથી લાભ થશે.

વાયુ,કફ અને પીત્તઃજમ્યા પછી થોડા મીઠા સાથે આદુંના થોડાં ટુકડા પોતાની પ્રકૃતિને માફક આવે એ રીતે લેવામાં આવે તો ત્રણે દોષના એટલે કે વાયુ, પિત્ત અને કફથી ઉત્પન્ન થતાં રોગો થતા નથી.
ઉધરસ અને શરદીઃબે ચમચી આદુંના રસમાં એક ચમચી તુલસીનો રસ અને એકથી બે ચમચી જેટલું મધ નાંખી સવારે, બપોરે અને રાત્રે આપો. આ માત્રા મોટા માણસની છે. નાનાં બાળકોને તેની અડધી માત્રા અને એકદમ નાનાં બાળકોને તેની ચોથા ભાગની માત્રામાં આપી શકાય.
ખાંસી:આદુંના ટુકડા સાથે સંચળ અને સિંધાલુણના ટુકડા ચૂસવાથી ખૂબ જ ફાયદો થાય છે.
કૃમિઅને વાયુઃપેટમાં કૃમિ હોય કે પેટમાં જમ્યા પછી કે ખાલી પેટે વાયુને લીધે ગડગડાટ થતો હોય કે ગેસને લીધે પેટ ફૂલી જતું હોય, તો ત્રણથી ચાર ચમચી જેટલા આદુંના રસમાં એક ચમચી જેટલું વાવડિંગનું ચૂર્ણ અને ત્રણ ગ્રામ જેટલું ખુરાસાની અજમાનું ચૂર્ણ નાખી જમ્યા પછી બપોરે અને રાત્રે લેવાથી આ વિકૃતિઓ શાંત થાય છે.
ઉલટીઃઆદું, દાડમના દાણા, જીરું, હિંગ અને સિંધાલુણ આ પાંચે ઔષધોની યોગ્ય માત્રામાં બનાવેલી ચટણી સગર્ભાની પ્રાતઃકાલીન ઊલટીઓ તરત જ બંધ કરે છે. આ ચટણી એકથી દોઢ ચમચીની માત્રામાં સવારે અને રાત્રે લેવી જોઈએ.
જૂનો મરડો, આમાતિસાર, સંગ્રહણી:આદું અને વાળો નાંખીને પકવેલા પાણીનો નિયમિત ઉપયોગ કરવાથી જૂનો મરડો, આમાતિસાર, સંગ્રહણી જેવા રોગોને લીધે ઉત્પન્ન થયેલી પાચનતંત્રની નબળાઈ દૂર થાય છે.
શીળસ:જૂનો ગોળ, આદુંનો રસ અને અજમાનું ચૂર્ણ સરખી માત્રામાં મિશ્ર કરી અડધીથી એક ચમચી જેટલું સવારે અને રાત્રે લેવાથી શીળસ એટલે કે શીતપિત્ત શાંત થાય છે.
દમ, શ્વાસ, ઉધરસ:આદુંનો રસ અને મધ સરખી માત્રામાં મિશ્ર કરીને એક ચમચી જેટલું સવારે, બપોરે અને રાત્રે લેવાથી દમ, શ્વાસ, ઉધરસ, શરદી, વૃષણ શૂળ મટે છે. વૃષણ એટલે ટેસ્ટીકલ.


મુત્રના રોગોનો એક ઉપાયઃ
પુનર્નવા એટલે કે સાટોડી, ગળો, સૂંઠ, ગોખરું, હરડે, બહેડા અને આમળા આ દરેક ઔષધો પચ્ચીસ પચ્ચીસ ગ્રામ લઈ તેને ખૂબ ખાંડી વસ્ત્રગાળ ચૂર્ણ કરીને બાટલી ભરી લેવી. અડધીથી એક ચમચી જેટલું આ ચૂર્ણ સહેજ નવશેકા પાણી સાથે સવારે અને રાત્રે લેવામાં આવે તો પ્રમેહ, મૂત્રધાત, મૂત્રાતિસાર, મૂત્રદાય, મૂત્રાવરોધ, સોમરોગ, પથરી રક્તમૂત્રતા અષ્ટિલા એટલે પ્રોસ્ટેટ જેવા મૂત્રતંત્રને લગતા ઘણાં વિકારો શાંત થાય છે.
હરડે:
જે ગૃહે માતા ન હોય, એવા ઘરના બાળકને માટે હરિતકી એટલે કે હરડે માતા સમાન છે. (બાળકને માતાના દૂધના અભાવમાં ગાય, ભેંસ વગેરેના દૂધના પાચન માટે હરડેનો ઘસરકો પાવામાં આવે છે. જેથી દૂધ સહેલાઈથી પચી જાય છે.) માતા બાળક પર ક્યારેક તો પ્રકૃપિત થાય જ, પરંતુ ઉદરમાં યોગ્ય રીતે અને યોગ્ય માત્રામાં ગયેલી હરડે ક્યારેય કુપિત થતી નથી.
હરડેમાં ખારો રસ હોતો નથી. એ સિવાય વધતા ઓછા પ્રમાણમાં બાકીના પાંચે રસ તૂરો, કડવો, તીખો, ખાટો અને મધુર રસ રહેલા હોય છે.
હરડેમાં રહેલો ખાટો રસ વાયુનો નાશ કરે છે. મધુર અને કડવો રસ પિત્તનો નાશ કરે છે તથા તીખો અને તુરો રસ તેની તીક્ષ્ણતા અને રૃક્ષતાથી કફનો નાશ કરે છે. આમ હરડે ત્રણે દોષોનો નાશ કરે છે. હરડેનો ટુકડો ધીમે ધીમે ચૂસવાથી જઠરાગ્નિ પ્રબળ થાય છે. જેમને ભૂખ ન લાગતી હોય, એવી વ્યક્તિઓએ સવારે, બપોરે અને રાત્રે હરડેનો એક નાનો ટુકડો મોઢામાં રાખીને ચૂસવો જોઈએ. હરડેનું ચૂર્ણ નબાવીને તેની અડધીથી એક ચમચી ફાકી સહેજ ગરમ દૂધ સાથે લેવાથી મળની શુદ્ધિ થાય છે. જ્યારે પકવેલી હરડે ખાવાથી તે મળને રોકે છે. જેમને દિવસમાં ત્રણ ચાર વખત મળપ્રવૃત્તિ થતી હોય તેમણે પકવેલી હરડેનો થોડી માત્રામાં ઉપયોગ કરવો જોઈએ. શેકેલી હરડે ત્રણે દોષોનો નાશ કરે છે.
આહાર સાથે લીધેલી હરડે બળ, બુદ્ધિ અને જ્ઞાનેન્દ્રિયોને બળવાન બનાવે છે. આહાર પછી લીધેલી હરડે પાચનતંત્રના દોષો, વાયુ, પિત્ત, ઓડકાર, ઊલટી, પેટ ભારે થઈ જવું વગેરે મટાડે છે. કફના રોગોમાં હરડે લવણ સાથે, પિત્તના રોગોમાં સાકર સાથે, વાયુના રોગોમાં ઘી સાથે અને ત્રણે દોષમાં ગોળ સાથે આપવામાં આવે છે.
ગોળ હરડે જેટલો, સાકર હરડેથી અડધી, લવણ-મીઠું હરડેથી ચોથા ભાગનું અને ઘી હરડેથી બમણું લેવું જોઈએ.
રસાયન પ્રયોગ માટે જેઓ હરડેનો ઉપયોગ કરે છે તેમણે વર્ષાઋતુમાં સિંધાલુણ સાથે, શરદમાં સાકર સાથે, હેમંતમાં સૂંઠ સાથે, શિશિરમાં પીપર સાથે, વસંતમાં મધ સાથે અને ગ્રીષ્મમાં ગોળ સાથે તેનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ.

No comments:

Post a Comment